Անալիտիկոն

05 (113), Մայիս, 2018

լուսանկարը՝ Ռոյթերս

Նիկոլ Փաշինյանի՝ ղարաբաղյան կարգավորման մոտեցումները

Թաթուլ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
ՍիվիլՆեթի լրագրող, Հայկական ուսումնասիրությունների
ԱՆԻ կենտրոնի համակարգող
Երևան

Վարչապետ ընտրվելուց հետո Նիկոլ Փաշինյանն առաջին այցը կատարեց Արցախ: Մայիսի 9-ին Ստեփանակերտում տված ասուլիսում նա հայտարարեց. «Մենք պետք է հստակ պատասխանենք մի հարցի՝ ուզո՞ւմ ենք ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծել, թե՞ չենք ուզում: Եթե միջազգային հանրությունը, այդ թվում Ադրբեջանը, ուզում են լուծել Ղարաբաղի հարցը, անտրամաբանական է, որ այդ հարցը քննարկվում է մի ձևաչափով, որով այդ հարցը չի կարող լուծվել: Ինչպե՞ս կարող է բանակցային այս ձևաչափը լուծել մի հարց, որի առանցքային մասնակիցներից մեկն ընդհանրապես սեղանի շուրջ չէ: Խնդրի լուծման ամենակարևոր բաղադրիչը ճիշտ ձևաչափով բանակցություններն են: Հակամարտության լիարժեք կողմերից մեկը՝ Արցախը, պետք է լինի բանակցությունների լիարժեք կողմ»: …>>>

Միքայել ԶՈԼՅԱՆ
Քաղաքագետ
Երևան

Քաղաքագետներ, դիլետանտներ և քարոզիչներ

Դեռ նոր էր ավարտվել Սերժ Սարգսյանի հրաժարականի առիթով համահայկական տոնակատարությունը, երբ սոցիալական ցանցերում ոմանք սկսեցին հարցնել. ինչո՞ւ ոչ ոք չէր կանխատեսել այս ամենը, ու՞ր էին քաղաքագետներն ու վերլուծաբանները:

Հայաստանցի քաղաքագետներին մեղադրում էին նրա մեջ, որ նրանք չկարողացան կանխատեսել թավշյա հեղափոխությունը: Եվ, իրոք, եթե հետ նայենք և ուսումնասիրենք քաղաքագետների, վերլուծաբանների, քաղաքական մեկնաբանների և լրագրողների հոդվածները, հարցազրույցները, մեկնաբանությունները, ապա, թերևս, գրեթե չենք գտնի որևէ վերլուծություն, որն իրադարձությունից գոնե մի քանի շաբաթ առաջ կանխատեսած կլիներ դեպքերի ընթացքը: Ոմանք դրանից հետևություն էին անում Հայաստանում քաղաքագիտության ցածր մակարդակի, ոմանք էլ՝ քաղաքագետների ծախվածության մասին: Սակայն, այս մեղադրանքների մեծ մասը, կարծում եմ, անհիմն է: Այնպես որ, այս հոդվածով կփորձեմ գոնե մասամբ արդարացնել հայաստանցի  քաղաքագետների և վերլուծաբանների համայնքին: …>>>

Սամվել ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
Մեդիափորձագետ
Երևան

Թավշյա հեղափոխությունն ունիկալ էր իր տեմպերով, իր ապակենտրոն բողոքի ակցիաներով. բազմաթիվ այլ քաղաքական եւ հասարակական հետաքրքիր յուրահատկություններ կային, որոնք դեռ կվերլուծվեն: Տեղեկատվական դաշտը նույնպես շատ յուրահատուկ էր այդ օրերին, լրատվական դաշտը, սոցիալական մեդիաները շատ հետաքրքիր դրսեւորումներ ունեցան, որոնք ինչ-որ դեպքերում ունիկալ էին նույնիսկ միջազգային փորձի տեսանկյունից: Բացի դրանից, թավշյա հեղափոխության տեղեկատվական ֆոնը միանշանակ ազդեցություն կունենա Հայաստանի Հանրապետության ու Սփյուռքի լրատվական եւ ընդհանուր տեղեկատվական դաշտի վրա:

Հեղափոխական շարժումը շատ լուրջ կախված էր համացանցից եւ սոցիալական ցանցերից: Տարբեր սոցցանցային տեխնոլոգիաներն ունեցան լրջագույն ազդեցություն հասարակական եւ քաղաքական գործընթացների վրա: Նշենք մի քանի կարեւոր գործոն: …>>>

Ռուսաստանից` հայաստանյան իրադարձությունների մասին

Սերգեյ ՄԱՐԿԵԴՈՆՈՎ
Ռուսաստանի պետական հումանիտար համալսարանի
արտաքին տարածաշրջանագիտության և արտաքին քաղաքականության ամբիոնի դոցենտ
Մոսկվա

2018 թվականը Կովկասի պատմության մեջ, ամենայն հավանականությամբ, մնալու է որպես «Հայաստանի տարի»: Զանգվածային բողոքների ազդեցությամբ երկրի բազմամյա ղեկավար Սերժ Սարգսյանը պաշտոնաթող է եղել: Իշխանության անցումը ժողովրդական բողոքն առաջնորդած Նիկոլ Փաշինյանին տեղի է ունեցել առանց արյունահեղության՝ այդ պահին գործող սահմանադրական ընթացակարգերին համապատասխան: Փողոցային գործողություններին զուգահեռ ողջ ծավալով գործարկվել են նաև բանակցային ընթացակարգեր: Ոչ միայն Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը, այլև «Ելք» խմբակցության նրա գործընկերները, ՀՅԴ և Ծառուկյան դաշինքի ներկայացուցիչները և անգամ նախկին իշխող Հանրապետական կուսակցության անդամները ներառված էին հիշյալ քաղաքական երկխոսության մեջ: Կարելի է ասել, որ բողոքի շարժման առաջնորդները գտնվում և գործում էին «կարմիր գծի» եզրին՝ վեր դասելով հեղափոխական նպատակահարմարությունն իրավական տրամաբանությունից: Բայց այդ գիծը նրանք չեն հատել:  …>>>

Աննա ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
Վերլուծաբան
Երևան-Բրյուսել

Սովորաբար Հայաստանը արտակարգ իրավիճակների պայմաններում է հայտնվում համաշխարհային մամուլի առաջին էջերում: Վերջին անգամ մեր երկրին զանգվածային անդրադարձ կատարվել էր ապրիլյան քառօրյա պատերազմի և Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցին նվիրված միջոցառումների ժամանակ: Սակայն թավշյա հեղափոխությունը միջազգային մամուլի հսկաներին ստիպեց ծավալուն հոդվածներ նվիրել Հայաստանի ներքաղաքական կյանքի զարթոնքին:  Միջազգային մամուլի հրապարակումները վերլուծել ենք արևմտյան (եվրոպական և ամերիկյան), ռուսական և թուրքական լրատվամիջոցներում տեղ գտած  նյութերի հիման վրա: …>>>

Տաթևիկ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
Պատմական գիտությունների թեկնածու
Երևան

«Հարավային Կովկասում Ադրբեջանը միայնակ մնաց իր բռնապետության հետ», նման կարծիք է հայտնել Ռուսաստանում Ադրբեջանի նախկին դեսպան Հիքմեթ Հաջի Զադեն` անդրադառնալով Հայաստանում ընթացող ներքաղաքական զարգացումներին և ներկայացնելով, թե ինչպիսին է դրանց ադրբեջանական արձագանքը1: Սույն հոդվածի շրջանակներում փորձ ենք արել ներկայացնելու` ինչպիսի՞ն են հայկական իրողությունների ադրբեջանական արձագանքները և ի՞նչ հնարավոր ազդեցություն կարող են ունենալ վերջին զարգացումները ղարաբաղյան հակամարտության և հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վրա: …>>>

Դերենիկ ՄԱԼԽԱՍՅԱՆ
«Պոլիտիկա» կենտրոնի համակարգող,
Politica.am կայքի խմբագիր
Երևան

Հեղափոխությունները հաջողության հասնում են այն դեպքում, երբ ընդդիմությունը ստիպում է իշխանություններին սխալվել: Առանց իշխանությունների սխալների՝ հեղափոխությունները կամ հանրային ճնշման միջոցով իշխանափոխությունները, եթե չասենք կտապալվեն, ապա սահուն ու անարյուն չեն լինի:

Հայաստանում տեղի ունեցած գերարագ քաղաքական զարգացումները, որոնք հանրագումարում ստացել են «Թավշյա հեղափոխություն» անվանումը, կարելի է բաժանել 3 փուլի՝

1. Մարտի 31-ապրիլի 13՝ Նիկոլ Փաշինյանն «Իմ քայլը» նախաձեռնության շրջանակներում Գյումրիից դեպի Երևան քայլարշավ է սկսում «ընդդեմ Սերժ Սարգսյանի երրորդ ժամկետի և ընդդեմ ՀՀԿ-ի»:
2. Ապրիլի 13-23՝ Երևանում սկսվում են քաղաքացիական անհնազանդության գործողություններ, երթեր, հանրահավաքներ, պետական հաստատությունների շրջափակումներ: Ապրիլի 17-ին ԱԺ-ի կողմից վարչապետ ընտրված Սերժ Սարգսյանն ապրիլի 23-ին հանրային ճնշման ներքո հրաժարական է տալիս:
3. Ապրիլի 23-մայիսի 10՝ Սերժ Սարգսյանի հրաժարականով «Թավշյա հեղափոխությունը» կանգնեցնելու ու Կարեն Կարապետյանին վարչապետ ընտրելու պլանը տապալվում է: Մայիսի 1-ին ՀՀ վարչապետի պաշտոնում Նիկոլ Փաշինյանի ընտրությունը տապալած ՀՀԿ խմբակցությունը նահանջում է, և մայիսի 8-ին նա ընտրվում է վարչապետ:

Ամենավճռորոշ ու շրջադարձային փուլը երկրորդ փուլն էր: Հենց այս ընթացքում էլ  իշխող Հանրապետական կուսակցության առաջնորդ Սերժ Սարգսյանի կոպիտ սայթաքումներն ու սխալներն էականորեն նպաստեցին «Թավշյա հեղափոխության» կերտմանը: …>>>

Մովսես ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ
Փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
Երևան

Իր ավանդույթներին հավատարիմ և անցյալին ուղղորդված հասարակությունը դատապարտված է չգոյության: Իր ներկային ուղղորդված հասարակությունը դատապարտված է լճացման: Եվ միայն այն հասարակությունն է ընդունակ զարգանալու, որն ուղղորդված է դեպի ապագա: 

Առնոլդ Թոյնբի

Հայաստանում 2018 թվականի ապրիլին սկիզբ առած խաղաղ անհնազանդության շարժումն աննախադեպ էր ոչ միայն Հայաստանի, այլև նախկին խորհրդային երկրների համար: Շատերն այն միանգամից անվանեցին «թավշյա հեղափոխություն», անկախ հեղափոխություն հասկացության ընդունված սահմանումից, դրա և իրականում տեղի ունեցած երևույթների միջև նմանությունների առկայությունից, և այլն: Սակայն, անկախ տարաբնույթ ընկալումներից, տեղի ունեցած գործընթացները վերլուծության և իմաստավորման կարիք ունեն բազմաթիվ տեսանկյուններից՝ պատմական, մշակութաբանական, սոցիոլոգիական, հոգեբանական և այլ, բայց առաջին հերթին՝ փիլիսոփայական: Ինչո՞ւ «առաջնահերթ՝ փիլիսոփայական տեսանկյունից»: Երեք պատճառով. նախ, խաղաղ անհնազանդության շարժման ընթացքում կարևոր դեր ուներ «օրենք», «իրավունք», «զարգացում», «պետություն», «ազգ», «միասնական ապագա» և այլ հասկացությունների ըմբռնումը, ինչն անխուսափելիորեն ենթադրում է դրանց՝ թեկուզ և կենցաղային մակարդակում, բայց փիլիսոփայական ընկալում՝ կապված կյանքի իմաստի, պայքարի իրավունքի և նմանատիպ երևույթների հետ: Երկրորդ պատճառն այն է, որ շարժման վերլուծությունը փիլիսոփայական և սիներգետիկական օրինաչափությունների ներքո բացում է դրա հիմքում ընկած, այն սնած և կայացրած երևույթներ, որոնք միշտ չէ, որ տեսանելի են այլ մասնագետներին, ովքեր իրենց հերթին տեսնում են շարժման՝ մյուսներին չերևացող կողմերը: Եվ, ի վերջո, փիլիսոփայական մտածողությանն է հատուկ իրերի և իրադարձությունների խորքում, հիմքում տեսնել անտեսանելի այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են ոգին, կամքը, կեցությունը և այլն, ցույց տալ դրանց դրսևորման ուղիները և արտահայտման ձևերը: …>>>

Արթուր ԱԹԱՆԵՍՅԱՆ
ԵՊՀ  Կիրառական սոցիոլոգիայի
ամբիոնի վարիչ, պրոֆեսոր
Երևան

Նախաբանի փոխարեն

Սովորաբար ազգային բնութագիրն ու որակները դրսևորվում են ոչ թե սովորական, այլ արտակարգ իրավիճակներում, երբ կյանքի ու մահվան կռիվը ստիպում է դրսևորել գերմարդկային կարողություններ, պատմական հիշողությունից ազգային էներգիան մոբիլիզացնող գիտելիքներ և պատկերացումներ սխրանքի, եղբայրության, փոխօգնության, հերոսության մասին: Ազգերի մի մասն այդպես էլ ապրում է` ճգնաժամից ճգնաժամ: Սովորական պայմաններում վերոնշյալ հատկություններն այդպիսի ազգերի մոտ կարծես հետին պլան են մղվում, մոռացվում են և անգամ թերարժևորվում` իրենց տեղը զիջելով կենցաղավարությանը, մանր հարցերին, բամբասանքներին և խորամանկություններին, որոնք դառնում են առանձին մարդու` գոյատևելու և այլոց հետ մրցակցության մեջ առաջընթաց ապրելու պարզունակ միջոցը: …>>>

Կամ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ԿԱՐԱՊԻ ԵՐԳԸ

Վահրամ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

Տարօրինակ թվային կախարդանք կա իմ կյանքում։ 1978-ին մի քանի ընկերներիս հետ տարերային պոռթկումով ԵՊՀ կոմսոմոլի ժողովը վերածել ենք երթի ու ցույցի՝ ի պաշտպանություն բեյրութահայության, որը բացառիկ էր ՍՍՀՄ-ում։ Հետո իհարկե սիրտս նորից ցույց ու ընդվզում էր ուզում, բայց հետագա տասնամյակներին, երբ էլի 8-ով վերջացող տարեթվերին՝ 1988, 2008, 2018, հեղափոխական ալիքներ են բարձրացել, ես Երևանում (կամ առհասրակ Հայաստանում) չեմ եղել։

Այս ապրիլին էլ, երբ Նիկոլի քայլարշավը մոտենում էր Երևանին, Գյումրիում էի՝ Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի «Մեդիամարտ ընդդեմ կոռուպցիայի» 10-օրյա ցուցահանդեսով։ Ուրախ էի, որ գործում է «ոտքս քաշում եմ, հեղափոխություն է լինում» օրինաչափությունը, մյուս կողմից, սիրտս ճաքում էր, որ ցուցարարների կողքին չէի, ինչին սովոր եմ եղել երկար տարիներ։ Ու սկսեցի դիմագրքում (ֆեյսբուքում) արձագանքել օրեցօր, ժամ առ ժամ ավելի բուռն ու աներևակայելի ընթացք ստացող իրադարձություններին։ …>>>