N 12 (132), Դեկտեմբեր, 2019
Խմբագրի կողմից
Այս տարի լրացավ Արցախի Ազգային խորհրդի և ՀԽՍՀ ԳԽ 1989 թ. դեկտեմբերի 1-ի համատեղ որոշման 30-ամյակը։ Այս նշանակալից տարեդարձին ընդառաջ՝ նոյեմբերի 25-ին Ստեփանակերտի մամուլի ակումբը և «Հայկական ընտրություն» ՀԿ-ն (Երևան) կազմակերպեցին կլոր սեղան՝ նվիրված Միացման մասին այդ որոշման պատմական դերին, արդի նշանակությանը և հետագա ճակատագրին։
Հայաստան ասելով այսօր հասկանում ենք մեկ երկիր և ընդհանուր ապագա ունեցող երկու պետություն
ԱՀ արտգործնախարար Մասիս ՄԱՅԻԼՅԱՆԻ ողջույնի խոսքը Ստեփանակերտի մամուլի ակումբի և «Հայկական ընտրություն» ՀԿ (Երևան) կողմից կազմակերպված կլոր սեղանին՝ նվիրված 1989 թ. դեկտեմբերի 1-ին Արցախի Ազգային խորհրդի և Խորհրդային Հայաստանի Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունված վերամիավորման մասին համատեղ որոշման 30-ամյակին
Ողջունում եմ սույն քննարկման բոլոր մասնակիցներին և բուն քննարկումը, անչափ կարևորում եմ համազգային օրակարգի ձևավորմանը միտված գաղափարներն ու նախաձեռնությունները և դրանց անկաշկանդ ու կառուցողական քննարկումները։
Այս քննարկումը տեղի է ունենում աշխարհաքաղաքական բավականին բարդ պայմաններում և ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման շուրջ նոր մարտահրավերների պարագայում։ 1988-ին վերսկսված և համայն հայության զարթոնքը խթանած ազգային-ազատագրական պայքարից ի վեր մենք հեշտ ժամանակներ չենք ունեցել, բայց, այդուհանդերձ, քայլ առ քայլ մոտեցել ենք 1988-ին հռչակած մեր գլխավոր նպատակին և դարավոր իղձին։
Բանավեճերի միասնական լեզուն շատ կարևոր է
Մանվել ՍԱՐԳՍՅԱՆ
ՌԱՀՀԿ տնօրեն
Երևան
Այս տարի լրացավ 1989թ. դեկտեմբերի 1-ին Արցախի Ազգային խորհրդի և Խորհրդային Հայաստանի Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունված՝ վերամիավորման մասին համատեղ որոշման 30-ամյակը։ Այս ճակատագրական որոշմամբ էր պայմանավորվել հաջորդող տասնամյակներում հետագա բոլոր՝ ներքաղաքական և արտաքին-քաղաքական իրադարձությունների տրամաբանությունը։ Այդ ժամանակաշրջանի պետական քաղաքականության խորը հակասականությունը վայրկյան անգամ չի դադարեցրել բանավեճերը հայ հանրությունում։ Եվ այս վեճերն ամենևին էլ աբստրակտ բնույթի չէին, այլ թելադրված էին Հայաստանի քաղաքական կյանքում պարբերաբար երևակվող ճգնաժամային իրավիճակներով։ Այդուհանդերձ, այսօր ևս այս թեմայում պարզություն չի մտցվել։
Միացո՞ւմ, թե՞ «անկախություն». իրողություններ և առասպելաբանություններ
Ալեքսանդր ՔԱՆԱՆՅԱՆ
Քաղաքագետ
Քարվաճառ
Արցախյան շարժումն ի սկզբանե ուներ ընդամենը մեկ նպատակ՝ Միացում։ 1989 թ. դեկտեմբերի 1-ին Միացումը ներհայաստանյան օրենսդրության տեսանկյունից դարձել էր կատարված իրողություն՝ ի հեճուկս փլուզվող ԽՍՀՄ միութենական կենտրոնի արտահայտած մերժողական դիրքորոշման։ 1990 թ. օգոստոսի 23-ի Անկախության հռչակագրում, որն ընկած է անկախ Հայաստանի բոլոր սահմանադրությունների հիմքում, Արցախի հայությունը՝ մնացյալ Հայաստանի բնակչության հետ միասին, հանդես է եկել որպես Հայոց անկախ և ինքնիշխան պետականության հիմնադիր։ Արցախից ընտրված ՀՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավորները լիարժեք և իրավահավասար կարգավիճակով մասնակցում էին Հայաստանի ներքին քաղաքական կյանքին և օրենսդիր գործունեությանը։
«Հայաստանից անջատ ԼՂՀ» հայեցակարգի հիմքում առկա կեղծիքն ու վախերը
Արմեն ԱՂԱՅԱՆ
«Հայկական ընտրություն»
նախաձեռնության անդամ
Երևան
Ի՞նչ ենք մենք հասկանում «ինքնորոշում» ասելով։ Անկասկած, յուրաքանչյուր մարդ և հանրային խումբ սեփական ապագան ինքնուրույն կերտելու իրավունք ունի։ 1988 թ. Արցախի բնակչությունն ի լուր աշխարհի հայտարարեց, որ այլևս չի կամենում ենթակա լինել Բաքվին և իր ապագան տեսնում է հայկական ընդհանուր պետականության կազմում։ Այդ պահից սկսած նրա յուրաքանչյուր քայլ, որ բխում էր Միացման տրամաբանությունից՝ լինի դա հանրահավաք, ներկայացուցչական մարմնի ժողով կամ մարտական գործողություն, դրանք բոլորն ինքնորոշման ակտեր էին։ Արցախցիների սկսած պայքարը շատ արագ վերածվեց համահայկական պայքարի հանուն Արցախի ազատագրման, հայրենատիրության և անկախության։ Սա արդեն ողջ հայ ազգի ինքնորոշման կամքն էր։
Միացու՞մ, թե՞ միացում. բանավեճ Արցախյան շարժման վերջին փուլի ձևաչափի ու ժամկետների շուրջ
Արտակ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ
Փորձագետ, ԱՀ ՄԻՊ
Ստեփանակերտ
Պատմական ձգտումներ և իրականություն Արցախյան շարժումը մեկնարկեց
ԽՍՀՄ կազմում եղած հայկական երկու՝ հանրապետական ու մարզային միավորների վերամիացման ձգտմամբ, այնուհետև՝ վերաճեց նաև հայոց անկախ պետականության վերականգնման շարժման:
Նախ՝ արձանագրենք, թե ինչ արդյունքների ենք հասել…
1. Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակում.
Միացու՞մ, թե անջատու՞մ. հայացք՝ միջազգային լույսի ներքո
Արա ՊԱՊՅԱՆ
2000-2006 թթ. Կանադայում Հայաստանի դեսպան,
«Մոդուս վիվենդի կենտրոն» ՀԿ հիմնադիր և ղեկավար
Երևան
Արցախի քաղաքական ճակատագրի հարցում հայ հասարակությունը ներկայումս բաժանված է երկու հատվածի՝ Արցախը որպես Հայաստանի Հանրապետության մաս, այն է՝ մարզ կամ մարզեր, դիտարկողներ և Արցախը որպես անկախ, ես կասեի՝ Հայաստանից անջատ դիտարկողներ: Ինչու՞ անջատ և ոչ անկախ: Որովհետև, եթե մինչև իսկ Արցախը de jure անջատ լինի, միևնույն է՝ այն, բազմաթիվ առարկայական պատճառներով, չի կարող անկախ լինել: Այն լինելու է կա՛մ Հայաստանի Հանրապետության, կա՛մ Ռուսաստանի Դաշնության, կա՛մ Ադրբեջանական Հանրապետության խնամակալության ներքո, այսինքն՝ պրոտեկտորատը:
…>>>Հայոց պետականության ամբողջականության վերականգնման անցումային փուլի կաղապարը
Հրաչյա ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆ
Քաղաքագետ
Ստեփանակերտ
Ներածություն. պատմական և ռազմավարական համատեքստեր
ԽՍՀՄ փլուզումը հանգեցրել է սեփական տրամաբանությունն ու քերականությունն ունեցող հետխորհրդային տարածության ձևավորմանը։ Կայացած քաղաքական վերնախավերի բացակայությունը, ինչպես նաև հետխորհրդային տարածությունը որպես հետկայսերական դիտելու աշխարհում ձևավորված համաձայնությունը փոքր պետություններին հնարավորություն չէին տալիս դուրս գալու ազգային նպատակները, մարտահրավերները և սպառնալիքները գնահատելու համար հաստատված կաղապարից։ Հայոց պետականության խնդիրները՝ ներառյալ Արցախի հիմնախնդիրը, նույնպես նկարագրվում էին հետխորհրդային կաղապարի շրջանակում։
Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) շուրջ հակամարտությունը ներկա տեսքով ձևավորվել է ԽՍՀՄ ստեղծման փուլում։ Հաղթահարելով միջազգային մեկուսացվածությունը և ձգտելով միջազգային ճանաչման՝ ԽՍՀՄ-ը Թուրքիայի հետ երկկողմ հարաբերությունները կառուցելու շրջանակում Արցախն ու Նախիջևանը փոխանցել է Ադրբեջանական ԽՍՀ կազմ։ 1923 թ. Արցախի տարածքի մի մասում ստեղծվել է Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը (ԼՂԻՄ)։ Հետխորհրդային շրջանում նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքում ձևավորվել են երկու պետություն՝ միջազգային հանրության ճանաչած և իրեն 1918 թ.Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության իրավահաջորդ հռչակած Ադրբեջանի Հանրապետությունը և չճանաչված Արցախի Հանրապետությունը, որն առաջին իսկ օրերից ստիպված էր լուծել ինքնապաշտպանության խնդիրները գոյաբանական պատերազմում։ Հետխորհրդային տարածության տրամաբանությունն ու քերականությունը, ինչպես նաև աշխարհաքաղաքական ուժի կենտրոնների ճնշումը հանգեցրել են երկու պետությունների կաղապարի ընտրությանը, որը ստեղծել է հայոց պետականության տարածության խզումից բխող բազմաթիվ խնդիրներ։
