Аналитикон

N 09 (129), Սեպտեմբեր, 2019

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի սեպտեմբերի 16-ին Վանաձորում կայացած մամլո ասուլիսի ժամանակ ծավալված դրամատիկ իրադարձությունները բոլորովին անսպասելի էին մինչև այն պահը, երբ ներկա տասնյակ լրագրողներից մեկը վարչապետին հարց ուղղեց Ազգային անվտանգության ծառայության և նրա տնօրեն Արթուր Վանեցյանի մասին։

Վարչապետի պատասխանն ալեկոծեց հանրությանը՝ մամուլին, փորձագետներին, սովորական քաղաքացիներին. անհանգստացել են նաև նախկիններից հայտնի դեմքեր։ Վարչապետը հայտարարել էր Ոստիկանության պետին և Ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենին պաշտոնից ազատելու մտադրության մասին։ Րոպեներ անց իրադարձությունների հետագա զարգացումը դուրս եկավ թույլատրելի և ընդունելի շրջանակներից. ԱԱԾ տնօրենը տարածեց իր պաշտոնանկության մասին հայտարարություն` այն զետեղելով ԱԱԾ պաշտոնական էջում։ 

2013թ-ի սեպտեմբերի 3-ը շրջադարձային էր Հայաստանի նորանկախ պետականության համար: Արտաքին քաղաքականության բազմավեկտոր երկարատև շրջանից հետո Հայաստանը կանգնեց հարկադիր ընտրության առջև:  Չնայած  քառամյա բանակցություններից հետո մեր պետությանն ընդամենը երկու ամիս էր բաժանում Եվրամիության հետ ասոցացված հարաբերություններ ունենալուց,  ժամանակի գործող իշխանություններն ընտրեցին միանգամայն այլ ուղղություն` նախապատվությունը տալով  Եվրասիական տնտեսական միությանն (ԵԱՏՄ) անդամակցելուն: Նման որոշման պատճառները կարելի է անվերջ քննարկել, սակայն դա ուսումնասիրության մեկ այլ թեմա է:

Դրվագ՝ շվեդ հայտնի դիվանագետի հետ հանդիպումից

Հյուրանոցի նախասրահում անսովոր լռություն է. Շվեդիայի Ուփսալա քաղաքի համալսարանի Հակամարտաբանության ֆակուլտետի հրավերով դասընթացի մասնակիցները հուզված սպասում են պատվավոր հյուրի գալուն:

Շվեդական կարգապահական նորմերի համաձայն՝ տասներեքն անց քսանհինգ րոպեին ֆակուլտետի ավագ դասախոս Փիթըր Ուալենսթինի ուղեկցությամբ՝ ձեռնափայտին հենված, ներս է մտնում հայտնի դիվանագետ, ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 60-րդ նախագահ, 80 ամյա հոբելյանը բոլորող Յան Էլիասոնը: Դիվանագետը հերթով բարևում ու ծանոթանում է մասնակիցների հետ, հարցնում, թե որ երկրից են ու իր կյանքից մի փոքրիկ դրվագ պատմում տվյալ երկրի մասին:

Քրեական ենթամշակույթի դեմ պետք է պայքարել իսկական մշակույթով, սպորտով և կրթությամբ

1987 թվականին էկրան բարձրացավ Էդուարդ Ակոպովի սցենարով Ալլա Սուրիկովայի նկարահանած «Մարդը Կապուցիների պուրակից» ֆիլմը (հզոր դերասանական կազմ ուներ` Միրոնով, Տաբակով, Կարաչենցև, Յակովլևա, Կվաշա, Միշուլին…): Սյուժեն հետևյալն է. Ջոնի Ֆըրսթ  անունով մի նվիրյալ Ամերիկայի Վայրի արևմուտքի մի փոքրիկ քաղաք  է բերում «Սինեմատոգրաֆը», և ամբողջ օրը պանդոկում հարբեցողությամբ ու «ռազբիրատներով» զբաղվող բնակչության կյանքը փոխվում է: Բոլորը, ազդվելով կինոնկարներից, սկսում են իրար հետ հարգալից խոսել, կռիվները վերանում են …

թե՛ հերոսների խոսքում, թե՛ ֆիլմի լուսագրերում

Հայաստանի Հանրապետության 1995 թվականի հուլիսի 5-ին ընդունված, 2005 թվականի նոյեմբերի 27-ին փոփոխված Սահմանադրության 12-րդ հոդվածի համաձայն, Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է: 2015 թվականի դեկտեմբերի 6-ի սահմանադրական փոփոխություններից հետո ՀՀ Սահմանադրության 15-րդ հոդվածի համաձայն «Հայոց լեզուն և մշակութային ժառանգությունը պետության հոգածության և պաշտպանության ներքո են», իսկ 20-րդ հոդվածի համաձայն «Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է»: Ի լրումն սրա, բազմաթիվ օրենքներով սահմանված են մեր մայրենի և պետական լեզուն պաշտպանող դրույթներ, սակայն փաստ է, որ վերջին 30 տարում հայերենը ոտնատակ է տրվել բոլոր հարթություններում՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման համակարգեր, կրթական հաստատություններ, լրատվամիջոցներ և այլն:

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության 28-ամյակի տոնակատարության օրը՝ սեպտեմբերի 2-ին, հերթական զանգվածային բանավեճն էր ծավալվել «միացում-անկախություն» երկընտրանքի շուրջ: Ի թիվս արտահայտված այլ կարծիքների, ամենից հաճախ շեշտադրվում էր խնդրո առարկա իրադարձության բուն էությունը: Ինչ-որ մեկը վստահ է, որ դա ԼՂՀ անկախության օրն է, մյուսն էլ՝ որ դա Հանրապետության օրն է: Իսկ երրորդն, ընդհանրապես, 28 տարվա վաղեմության դեպքերը համարում է հանցագործություն կամ կեղծիք: Որևէ ողջամիտ բանավեճ, ինչպես միշտ, չի ստացվում՝ ամեն ոք իրենն է պնդում: Եվ դրա համար կան ծանրակշիռ հիմքեր՝ չափից շատ անորոշություններ են պահպանվում հայկական պետականության իրավաքաղաքական իրողություններում:

Սեպտեմբերի 8-ին Արցախում անցկացված տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների ընթացքում ի հայտ եկավ կարևոր մի հանգամանք, որին արժե մանրամասն անդրադառնալ: Հայաստանում տեղի ունեցած քաղաքական վերափոխումները, ինչպես արդեն կարելի է պնդել, նկատելիորեն փոխեցին ներքաղաքական գործընթացների տրամաբանությունը Արցախում: Ընտրողների վրա կենտրոնացված ազդեցության նպատակով ավելի քան երկու տասնամյակ գործածվող մեքենան խափանումներ տվեց: Շատ դիտորդներ նշում են, որ մարդիկ առաջին անգամ ստացան ազատ ընտրություն կատարելու հնարավորություն: Արդյունավետ չգտնվեց ընտրողների մեծամասնության կամքի վրա բռնանալու նախկին գործոններից և ոչ մեկը: Ո՛չ իշխանամետ կուսակցությունները, ո՛չ էլ չինովնիկական դասը այս ընտրությունների «հերոսներ» չդարձան: Իսկ այն իրողությունը, որ համայնքներից մեկում` Կովսականում, ընտրողները զանգվածաբար իրենց բողոքի ձայնը բարձրացրին ընտրությունների հայտարարված արդյունքների դեմ, էլ ավելի պարզորոշ ցույց է տալիս, որ այս անգամ ընտրությունների ճակատագիրը որոշողը միմիայն ընտրողներն էին:

Միացյալ Նահանգներ այցի երկրորդ օրը վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սկսեց Լոս Անջելեսում անցկացվող տնտեսական համաժողովից:

Լոս Անջելես-Հայաստան համաժողովին մասնակցում էին մոտ 300 տեղացի գործարարներ, Կալիֆոռնիա նահանգը ներկայացնող բիզնեսմեններ, որոնց Հայաստանի ղեկավարը պատմեց երկրի ներդրումային միջավայրի մասին, ասաց, որ իշխանափոխությունից հետո հիմա էլ տնտեսական հեղափոխություն է ծրագրել: Փաշինյանը ներկայացնում էր Հայաստանի տնտեսության գերակա ուղղությունները՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, գյուղատնտեսություն, զբոսաշրջություն: Վարչապետն ասաց, որ իր քաղաքականության առանցքում կոռուպցիայի և մենաշնորհների բացառումն է:

Միացյալ Նահանգների նախագահի դեմոկրատական ճամբարի առաջատար թեկնածուն՝ նախկին փոխնախագահ Ջո Բայդենը, 1915-ին Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած իրադարձությունները կոչում է Ցեղասպանություն և պնդում է՝ «Ամերիկան պետք է մեկընդմիշտ հաստատի այդ հարցում իր դիրքորոշումը»:

Հայաստանի լեռներում ծվարած նախկին առողջարանային քաղաքը դարձել է տուն ոսկու հանքը շահագործողների համար: Տեղացիները, սակայն, կարծում են, որ հանքի շահագործումը վտանգի տակ կդնի ոչ միայն երկրի քաղցրահամ ջրերի ամբողջ պաշարը, այլև ողջ էկոհամակարգը: