Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Աստվածաշունչը՝ «Թարգմանությունների թագուհին»

marut
September 2016

karine-ghulyanԱստվածաշունչը հայերեն առաջին անգամ տպագրվել է 1666թ. Ամստերդամում Ոսկան Երևանցու ջանքերով, որի անունով էլ տպարանը կոչվել է Ոսկանյան: Տպագրությունը տևել է երկուսուկես տարի՝ 1666-1668թթ: Ոսկան Երևանցին Աստվածաշնչի տպագրության համար պատվիրել է նոր տառատեսակներ, թռչնագրեր, զարդեր, ձեռք է բերել նոր տեխնիկակակ միջոցներ: Այն համարվում է հայ հին տպագրության պսակը:

2016թ. նշվելու է Աստվածաշնչի առաջին հայերեն տպագրության 350-ամյակը:

Ոսկեդարի ամենից շքեղ գործերից մեկն է Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանությունը, որին օտար գիտնականները կոչեցին«Թարգմանությունների թագուհի»: Աստվածաշունչը 1462 երկսյուն էջերից բաղկացած մի հսկա գիրք է, որպիսին նախքան այդ չէր տվել հայոց տպագրությունը:

Քրիստոնեությունը Հայաստանում պետական կրոն հռչակելուց /301թ./ հետո տասնամյակների ընթացքում կարևորվեց Աստվածաշնչի թարգմանության խնդիրը:
Աստվածաշնչի հին հայերեն գրաբար թարգմանության խնդրին նվիրված ուսումնասիրությունները ընթացել են հիմնականում երկու ուղղություններով.

ա/ հայերեն թարգմանության արտաքին հանգամանքները,
բ/ բուն հայերեն թարգմանության քննությունը:

Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակվելուց հետո մինչև Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից գրերի ստեղծումը՝ Աստվածաշնչի ընթերցման լեզվի խնդրի մասին խոսելիս ուշադրություն է դարձվել այն հանգամանքի վրա, թե որ լեզուն էր գրավոր շրջանառության մեջ 4-րդ դարի Հայաստանում:

Պատմիչների հաղորդմամբ հայերեն գրի բացակայության պայմաններում հայ հոգևորականները մինչև 4-րդ դարի վերջը քրիստոնեական արարողությունները կատարելիս ստիպված էին բավարարվել բանավոր քարոզով:

Աստվածաշնչի գործառության լեզվական դժվարության խնդիրը մինչ գրերի գյուտը լուծվում էր, կարելի էր կիրառել, հունարենից և ասորենից բանավոր թարգմանիչների պատրաստվելու միջոցով:
Գրերի գյուտից հետո հայ ժողովրդի հոգևոր հայրերը՝ Մեսրոպ Մաշտոցն ու Սահակ Պարթև կաթողիկոսը, իրենց աշակերտների մասնակցությամբ ձեռնարկեցին Աստվածաշնչի թարգմանական գործը, որն ընդգրկել է 5-րդ դարի առաջին տասնամյակները:
Հայ մշակույթի զարգացման պատմության մեջ Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանությունը կարևոր նշանակություն է ունեցել: Միջնադարյան գրականությունը, արվեստը, գիտությունը ներծծված են Սուրբ Գրքի գաղափարներով:

Հայերեն Աստվածաշունչն իր ազդեցությունն է ունեցել միջնադարյան հոգևոր բանաստեղծությունների վրա: Հիշատակելի են մասնավորապես Սուրբ գրքի վերապատումը հանդիսացող Գրիգոր Մագիստրոսի «Հազարտողյան» կամ Առ Մանուչե», Ներսես Շնորհալու «Հիսուս Որդի», Առաքել Սյունեցու «Ադամգիրք» և այլ քերթվածքներ: Սաղմոսների որոշակի ազդեցությամբ են հորինվել շարականները:

Աստվաշածունչն իր նպաստն է բերել գրչության արվեստի զարգացմանը: Մեծ է Աստվածաշնչի ազդեցությունը նաև ժողովրդական բանահյուսության վրա, քանի որ բազմաթիվ ավանդություններ և զրույցներ իրենց ակունքնեով կապվում են Սուրբ Գրքին: Դրանցից շատերը ոչ այլ ինչ են, քան աստվաշաշնչյան պատումների տեղայնացված տարբերակը: Աստվածաշնչի թարգմանությունը պակաս կարևոր չէ հայոց լեզվի ուսումնասիրման համար:

Սուրբ Գրքի մեզ հասած բնագիրը ներկայացնում է հինգերորդ դարի թարգմանության և հայերենի անաղարտ վիճակը և առատ նյութ մատակարարում հայոց լեզվի ուսումնասիրման մի շարք մարզերի՝ հնչյունաբանության, ստուգաբանության, բառակազմության, շարահյուսության, ձևաբանության համար:

18-19-րդ դարերում արդեն հայերեն Աստվածաշունչը օգտագործվել է որոշ հրատարակչություններում՝ հունարենը վերականգնելու համար:

Աստվածաշունչը դարեր շարունակ խմբագրման չի ենթարկվել: Սահակ-Մեսրոպյան թարգմանությունը դառնալով Հայ եկեղեցու կանոնական բնագիրը, այնպիսի հեղինակություն է ձեռք բերել, որ նրա որևէ փոփոխություն համարվել է սրբապղծություն: Աստվածաշնչի հայերեն բնագիրն առայժմ ունեցել է տասը ամբողջական հրատարակություն: Առաջին անգամ տպագրվել է 1666թ. Ոսկան Երևանցու կողմից՝ Ամստերդամում, իսկ տասներորդը՝ Վիեննայում՝ 1929թ.:

Սրանց մեջ բնագրագիտական տեսանկյունից ամենարժեքավորը 1805թ. Զոհրապյանի իրագործած հրատարակությունն է, որը մինչ օրս օգտագործվում է Աստվածաշնչի գիտաքննական բնագրի կազմման աշխատանքներում:

Սուրբ Գիրքը ուսումնասիրման նյութ է տալիս գիտական ամենատարբեր բնագավառներին՝ աստվածաբանությանը, պատմությանը, աղբյուրագիտությանը, աշխարհագրությանը, այն ունի նաև գեղարվեստական մեծ արժեք: Գրականությանը զուգահեռ, Աստվածաշունչը հսկայական նյութ է մատուցում լեզվական քննություններ կատարելու:

Սուրբ Գիրքը՝ թարգմանված հայերեն գրավոր առաջին հուշակոթողն է, որը պատկերացում է տալիս գրաբարի դասական շրջանի վերաբերյալ: Եվրոպացի հայագետ Լակրոզը հայերեն առաջին /Սահակ մեսրոպյան թարգմանությունը համարել է«Թագուհի թարգմանութեանց»:

Աստվածաշնչյան անունների քննության համար ձեռքի տակ ունեցել ենք երեք հայերեն բնագրեր. նախ՝ Աստվածաշնչի գրաբար այն օրինակը, որը 1997թ. հրատարակվել է Երևանում՝ 1895թ., Կոստանդնապոլսում տպագրված և 1929թ. Վիեննայում վերահրատարակված բնագրի հիման վրա՝ «Աստուածաշունչ մատեան Հին եւ Նոր Կտակարանաց» վերնագրով:
Դա հռչակավոր «Թարգմանութեանց թագուհի» համարվող Սահակմեսրոպյան Ոսկեղենիկ Սուրբ Գիրքն է: Այս օրինակը պայմանականորեն անվանել ենք Ա-1: Ա-2 օրինակը արևմտահայերեն հրատարակություն է՝ «Աստուածաշունչ գիրք Հին և Նոր Կտակարանաց եբրայական և յունական բնագիրներէն թարգմանուած». հրատարակվել է 1890թ., Կոստանդնուպոլսում: Ա-3 նմուշը Աստվածաշնչի 1994թ. արևելահայերեն նոր թարգմանության վերահրատարակությունն է «Աստուածաշունչ մատեան Հին և Նոր կտակարանների, արևելահայերեն նոր թարգմանութիւն» /Ս. Էջմիածին-Երևան, 1999թ./, որի թարգմանության համար հիմք է ընդունվել Արսեն Բագրատունու պատրաստած Աստվածաշնչի բնագիրը:

Այժմ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի հնատիպ գրքերի հարուստ հավաքածուն համալրված է տպագիր առաջին հայալեզու Աստվածածաշնչի եզակի օրինակով: Գրատպության այս շքեղ օրինակը տարիներ շարունակ եղել է արտասահմանյան մի մասնավոր հավաքածուի մասը: ՎիվաՍելՄՏՍ-ի գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանի նվիրատվության շնորհիվ այն այժմ մայր ձեռագրատանն է, որն առանձնահատուկ փայլ կհաղորդի Մատենադարանի ցուցադրությանը:

Ոսկան Երևանցին այն նվիրել է հայ տպագրության ակունքներում կանգնած Հակոբ Ջուղայեցի կաթողիկոսին: Աստվածաշունչ մատյանի այս օրինակը 1668թ.-ից ունի արծաթյա ընտիր կազմ, որը հայկական արվեստի եւ պատկերագրության եզակի նմուշ է: Հայկական արծաթագործության նշանավոր կենտրոններից մեկը հանդիսացող Էրզրումի դպրոցի վարպետ ոսկերիչներից մեկի ձեռքով պատրաստված կազմը արվեստի հրաշալի գործ է՝ փորագրության եւ դաջվածքի հմուտ մշակմամբ:

Հայտնի է, որ կազմը պատրաստող վարպետը տիրապետել է եւ ոսկերչական նրբագույն արվեստին, եւ մանրանկարչությանը, եւ որ ավելի կարևոր է՝ աստվածաբանական իմացություն է ունեցել, ինչի շնորհիվ կատարելության է հասցրել այս սքանչելի ստեղծագործությունը: Կազմի երեսին պատկերված է Ավետման տեսարանը, իսկ դարձերեսին՝ Համբարձման տեսարանն է: Գրքի բացվող հատվածում պատկերված են չորս ավետարանիչներն են՝ իրենց խորհրդանիշներով: Ռալֆ Յիրիկյանը ևս մեկ անակնկալ է մատուցել՝ իր անձնական գրադարանից Աստվածաշնչի ևս երկու օրինակ հանձնելով Մատենադարանին: Դրանցից մեկը տպագրվել է 1854թ., իսկ մյուսի տպագրման տարեթիվը կպարզեն մասնագետները՝ համապատասխան ուսումնասիրությունից հետո:
«Հայն իր ցավն ամփոփել է երգի, ստեղծագործության և աղոթքի մեջ՝ ամուր պահպանելով մշակույթը: Ուրախ եմ, որ իմ համեստ ներդրմամբ կարողացա օգտակար լինել Մատենադարանին»,- ասել է ՎիվաՍել-ՄՏՍ-ի գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը:

Օգտագործված գրականության ցանկ

1.Ղուլյան Կ. Հայ գրատպության զարգացման պատմությունից //Մշակույթ, թիվ 8-9, մարտ-ապրիլ ,2019թ., էջ 28:
2. Դանիելյան Ն. Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանության փուլերի մասին// Պատմա-բանասիրական հանդես, թիվ 1 ,2001թ., էջ 3:
3. Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանությունը և տեղը հայ իրականության մեջ//interwiki en: Bibletranslations intr Armenion
4. Մեյթիխանյան Փ. Գ. Հին Կտակարանն իբրև հատուկ անունների առաջացման սկզբնաղբյուր// Լրաբեր հասարակական գիտությունների, թիվ 3, 2003թ., էջ 62-63:

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.