Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Արժանապատվության հեղափոխություն vs արժանապատիվ հեղափոխություն

marut
October 2018

 


Աննա ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
Քաղաքական վերլուծաբան
Վարշավա

 

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո հետախորհրդային տարածքում բազմաթիվ հաջող և անհաջող հեղափոխության փորձեր են տեղի ունեցել, ինչպիսին են, օրինակ, 2003-ին Վրաստանում վարդերի հեղափոխությունը, 2004-ին Ուկրաինայում` նարնջագույն, 2005-ին Ղրղզստանում` կակաչների, նույն տարում Ուզբեկստանում գունավոր հեղափոխություն կատարելու փորձը, 2006-ին Բելառուսում տերեփուկների հեղափոխության փորձը, 2009-ին Մոլդովայում գունավոր հեղափոխությունը, որի արդյունքում Կոմկուսը կորցրեց խորհրդարանում մեծամասնություն ունենալու մենաշնորհը։ 2010-ին Ղրղզստանում տեղի ունեցավ սեխերի հեղափոխությունը՝ երկրորդը, որը պատմության մեջ մտավ Ղրղզստանի Ժողովրդական հեղափոխություն անվամբ։ 2011-2013 թվականներին Ռուսաստանում սպիտակ հեղափոխություն կատարելու փորձեր կատարվեցին:2014-ին աշխարհը ցնցվեց ուկրաինական արյունոտ իրադարձություններով, որոնք պսակվեցին Եվրամայդանի հաղթանակով: Իսկ ահա 2018-ին թավշյա հեղափոխությունների շարքը համալրվեց հայկական ոչ բռնի հեղափոխությամբ: Իհարկե, թվարկվածներից մեծամասնության դեպքում հեղափոխություն եզրույթի չարաշահում կա, քանի որ քաղաքագիտական գրականության մեջ հեղափոխություն է համարվում քաղաքական իշխանության կամ քաղաքական կազմակերպության հիմնարար և հարաբերականորեն հանկարծակի փոփոխության փորձը, որը տեղի է ունենում, երբ բնակչությունը, ելնելով տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական կամ այլ պատճառներից, ապստամբում է գործող իշխանությունների դեմ : Իսկ վերոնշյալ դեպքերից շատերում  քաղաքական համակարգը ոչ թե հիմնովին փոփոխության էր ենթարկվում, այլ պարզապես իշխանափոխություն էր տեղի ունենում. մի կոռումպացված իշխանությանը փոխարինում էր մյուսը:

Թվարկվածների շարքում դիտարկենք 2014-ի ուկրաինական հեղափոխությունը և 2018-ի հայկական թավշյա հեղափոխությունը: Չնայած Ուկրաինայում 2004-ին էր տեղի ունեցել գունավոր հեղափոխություն, սակայն հետհեղափոխական իրավիճակը ցույց տվեց, որ չէին արդարացել բնակչության մի ստվար զանգվածի հույսերն ու սպասելիքները: Եվ նույնիսկ 2010-ի նախագահական ընտրությունների արդյունքներով պետության գլուխը դարձավ Վիկտոր Յանուկովիչն, ում ընտրվելուն դեմ էին պայքարում հեղափոխական ուժերը: Այս ամենը երկիրը վերածեց վառոդով լի տակառի, որը պայթեց 2013-ի նոյեմբերին սկսված իրադարձություններով: Նոյեմբերի 21-ին ուկրաինական իշխանությունները հայտարարեցին, որ ետ են կանգնում Եվրամիության հետ բանակցություններից և Արևելյան գործընկերության Վիլնյուսյան գագաթաժողովում չեն պատրաստվում ստորագրել Ասոցացման համաձայնագիրը:

Ավելին` իշխանությունները պատրաստակամություն էին հայտնում խորացնել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները: Այս ամենը Կիևում և արևմտյան Ուկրաինայում բողոքի մեծ ալիք բարձրացրեց նախ ուսանողության շրջանում, իսկ այնուհետև վերածվեց համազգային ցույցերի: Երկար ամիսների ընթացքում Կիևի կենտրոնը  դարձել էր ռազմադաշտ, ուր ուկրաինացիները պայքարում էին ուկրաինացիների դեմ: Այնտեղ այլևս կարևոր չէին ազգությունն ու կրոնը, այլ կարևոր էր հանուն գաղափարի պայքարը: Կառավարությունը չէր խորշում նույնիսկ դիպուկահարների կիրառումից, որի հետևանքով հարյուրից ավելի զոհեր եղան: Սակայն ուկրաինացիները որոշեցին չընկրկել և պայքարել մինչև վերջ, եթե նույնիսկ այդ վերջը հանգեցնելու էր մահվան: Արյունոտ իրադարձությունները և ժողովրդի աննկուն կամքը ստիպեցին իշխանություններին քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարման համաձայնագիր պատրաստել, որը ստորագրվեց Վիտալի Կլիչկոյի, Արսենի Յացենյուկի և Օլեհ Տյահնիբոկի միջև: Իսկ այնուհետև օրվա նախագահ Յանուկովիչը ապաստան ստացավ Ռուսաստանում:

Երբ ապրիլին Երևանի փողոցներում առաջին եիրտասարդական շարժումները ծավալվեցին, ռուսական մամուլի տարբեր հրապարակումներում սկսեցին խոսել նոր Եվրամայդանի մասին: Սակայն ուկրաինական և հայկական հեղափոխությունները առանցքային մի շարք տարբերություններ ունեին: Եթե ուկրաինական հեղափոխության պարագայում սկզբունքային էր արտաքին քաղաքականության վեկտորի փոփոխության հարցը, ապա Հաայստանի դեպքում նման հրամայական ամենևին էլ չկար: Հայկական հեղափոխությունը հայաստանակենտրոն էր և միտված Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրների լուծմանը: Ներկայումս ուկրաինացիներն իրենց հեղափոխությունը կոչում են արժանապատվության հեղափոխություն` այսպիսով ընգծելով, որ չնայած հեղափոխության նպատակը եվրոպամետ արտաքին քաղաքականություն վարելն էր, հեղափոխության արդյունքում վերածնվեց և ամրապնդվեց ուկրաինաական ինքնությունը: Հեղափոխության հետևանքով Ուկրաինայում հայրենասիրության և ագզայնականության կտրուկ աճ է նկատվում: Ուկրաիներենն ավելի մեծ տարածում ունի, վերականգնվել է եկեղեցու մեծ դերակատարությունը, որ ձգտում է առանձնանալ ռուսական ուղղափառ եկեղեցուց:  Արձանագրվում է նաև ռազմական հռետորաբանության կտրուկ աճ:

Հեղափոխությանը հաջորդեց Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության կորուստը և երկրի արևելյան շրջաններում ցայսօր շարունակվող պատերազմը: Հեղափոխությունից հետո անցկացված ընտրություններում երկրի նախագահ ընտրվեց Պյոտոր Պորոշենկոն, որ մինչ այդ հայտնի օլիգարխներից մեկն էր:  Այնուամենայնիվ,  Կիևի միջազգային սոցիոլոգիական կենտրոնի կողմից անցկացված հարցումները ցույց են տալիս, որ հեղափոխությունից հետո վերականգնվել է նախագահական ինստուտի նկատմամբ վստահությունը: Եթե 2012-ի հարցումների արդյունքներով՝ բնակչության միայն 22%-ն էր վստահում նախագահի ինստիտուտին,  իսկ առաջատար եռյակում էին եկեղեցին, մեդիան և ոչ կառավարական կազմակերպությունները, ապա 2014-ին պատկերը բավականին փոխվել է: Առաջատար եռյակում են բանակը, որին վստահում է բնակչության 76 տոկոսը, նախագահի ինստիտուտը (68%) և եկեղեցին (55%):

Եվրամայդանի արդյունքում կտրուկ մեծացավ եվրոպական ինտեգրման քաղաքականության կողմնակիցների թիվը, ավելացավ նաև ՆԱՏՕ-ի անդամ դառնալու պատրաստակամություն հայտնողների քանակը, անկախության կողմնակաիցների թիվը, ավելի լայն հնարավորություններ ստեղծվեցին մամուլի բնականոն գործունեության և խոսքի ազատության համար: Միաժամանակ՝ Ուկրաինայի արևելյան շրջաններում Ռուսաստանի դեմ պատերազմն իշխանությունները դարձրել են պատրվակ` երկրում առկա սոցիալ-քաղաքական ծանր վիճակը արդարացնելու համար: Ինչպես շատ պատերազմող երկրների պարագայում, այնպես էլ Ուկրաինայի դեպքում,  իշխանություններն օգտագործվում են  պատերազմի խաղաքարտը` կոծկելու համար ձախողումները: Սակայն Ուկրաինայում այդ ամենը հակառակ արդյունքն է տալիս: Այսպես, հարցումները ցույց են տալիս, որ չնայած երկրում տնտեսական աճ է գրանցվել և աղքատության նվազում, սակայան բնակչության մոտ հակառակ ընկալումները կան: Ուկրաինացիների մի ստվար զանգված համարում է , որ նրանք ավելի լավ էին ապրում 2014-ի հեղափոխությունից առաջ: Այս պարագայում գործ ունենք հակահեղափոխական քարոզչության հետ: Չնայած ուկրաինացիները գնալով հարաժարվում են ռուսական մեդիաաղբյորներից, սակայն դեռևս բավականին մեծ է դրանց քարոզչական ազդեցությունը:

Բացի այդ, մարդկանց սպասելիքները չափազանց մեծ էին հեղափոխությունից, իսկ կատարված աշխատանքը` բավականին քիչ: Համաձայն Transparency International միջազգային կազմակերպության դասակարգման՝ Ուկրաինան աշխարհի 80 երկրների շարքում 130-րդ տեղն է զբաղեցնում կոռուպցիայի մակարդակով: Ernst & Young-ը 2012-ին Ուկրաինան, Բրազիլիայի և Կոլումբիայի հետ միասին, համարել էր աշխարհի ամենակոռումպացված երեք երկներից մեկը, իսկ ահա 2017-ին այդ կազմակերպության մասնագետները Ուկրաինան համարել են աշխարհի ամենակոռումպացված երկիրը: Ավելին` նույնիսկ Guardian–ը հրապարակումներից շատերում Ուկրաինային անվանում է Եվրոպայի ամենակոռումպացված պետությունը: Այսպիսով, չնայած օբյեկտիվ պատճառներին, ինչպիսին պատերազմն է, կա նաև քաղաքական կամքի բացակայություն, որն ուկրաինացիներին զրկում է արժանապատիվ ապրելու հնարավորությունից նույնիսկ արժանապատվության հեղափոխությունից հետո:

Հայաստանի պարագայում հեղափոխության դրդապատճառները բոլորվին այլ էին, և արտաքին քաղաքականության ուղեգծի փոփոխության օրակարգ ամենևին էլ չկար: Պատահական չէ, որ այն ստացավ «թավշյա հեղափոխություն» անվանումը: «Թավշյա հեղափոխություն» անվանումը առաջին անգամ կիրառվել է 1989-ի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Չեխոսլովակիայում ծավալված խաղաղ քաղաքացիական ապստամբության համար: 1989 թվականի նոյեմբերի 17-ին տեղի ունեցավ ուսանողների առաջին զանգվածային ցույցը, իսկ դեկտեմբերի 29-ին խորհրդարանը այլախոհ գրող Վացլավ Հավելին ընտրեց Չեխոսլովակիայի նախագահ: Հետագայում «թավշյա հեղափոխություն» եզրույթը սկսեցին օգտագործել խաղաղ իշխանափոխության դեպքերի համար: Իսկ արտահայտության հեղինակը Չեխոսլովակիայի Քաղաքացիական ֆորումի մամուլի քարտուղար Ռիտա Կլիմովան է, ով նաեւ Վացլավ Հավելի թարգմանիչն էր:

Ի տարբերություն Եվրամայդանի՝ Հյաստանում, բարեբախտաբար, զոհեր չեղան, ինչը վկայում է քաղաքացիական հասունության և ժամանակի իշխանությունների դրսևորած խոհեմ վարքագծի մասին: Հայաստանի պարագայում ոչ թե արժանապատվության, այլ արժանապատիվ հեղափոխություն տեղի ունեցավ: Սակայն մի հարցում հայաստանյան և ուկրաինական հասարակությունները բավականին նման են: Երկուսն էլ հետհեղափոխական շրջանում ահռելի մեծ սպասելիքներ ունեն իշխանություններից: Մարդիկ ցանկանում են անմիջապես տեսնել իրենց պայքարի պտուղները: Այս տեսանկյունից հետհեղափոխական իշխանությունները պատասխանատվության մեծ չափաբաժին են ստանձնում, ցանկացած թերացում խիստ քննադատության է արժանանում: Չնայած հետհեղափոխական շրջանում  Հայաստանում տեսանելի արդյունքներ կան, սակայն առայժմ վաղ է դատել հեղափոխության պտուղների մասին:  Դեկտեմբերին Հայաստանում կայանալիք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից հետո ձևավորվելիք Խորհրդարանն ու կառավարությունն էլ կստանձնեն երկիրը վերափոխելու ծանր պատասխանատվությունը:

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.