Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

ԶԼՄ-ներն ու սոցիալական ցանցերը՝ որպես Իրանում բողոքի շարժման խթանիչ

marut
February 2018

 

 

Դավիթ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ
Լրագրող
Երևան

 

2017թ. դեկտեմբերի 28-ից մինչև 2018թ. հունվարի 3-ն Իրանի քաղաքներում տեղի ունեցած բողոքի գործողություններն սկզբնապես բավականին խաղաղ բնույթ էին կրում, իսկ բողոքողների պահանջներն ունեին բացառապես սոցիալ-տնտեսական ենթատեքստ: Սակայն երեք օր անց բողոքները սկսել են ուղեկցվել քաղաքական պահանջներով ու կարգախոսներով և հետզհետե վերաճել վանդալիզմի առանձին դրվագներ ունեցած զանգվածային անկարգությունների: Պաշտոնական իրանական աղբյուրների համաձայն՝ անկարգությունների զոհ են դարձել 25 հոգի, ձերբակալվել է 3700 մարդ, որոնցից 400-ը ցայսօր կալանավորված է: Այս հոդվածում մենք կփորձենք քննել ԶԼՆ-ներն ու սոցիալական ցանցերը՝ որպես Իրանում բողոքի շարժման խթանիչ գործոն:Իսլամական հանրապետության ղեկավարությունն՝ ի դեմս հոգևոր առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեիի, նախագահ Հասան Ռուհանիի և ԱՆ ղեկավար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆի, դեռ բողոքի ցույցերի օրերին ԱՄՆ-ին, Սաուդյան Արաբիային, Իսրայելին ու Մեծ Բրիտանիային մեղադրել էր երկրում խռովություն կազմակերպելու մեջ: Բաց ու հասանելի տեղեկատվության վերլուծության հիման վրա թվում է, որ Թեհրանի մատնանշած տարածաշրջանային և համաշխարհային ուժի կենտրոնները, որոնք Իրանում նույնիսկ դեսպանատներ չունեն, ունեին այնտեղ տեղի ունեցած իրադարձությունները սադրելու, համակարգելու և ամենագլխավորն՝ աշխարհին իրենց հարմար լույսի ներքո դրանք ներկայացնելու այլընտրանքային մեխանիզմների կարիք: Այսօր՝ բողոքի գործողությունների ճնշումից երեք շաբաթ անց, կարելի է համոզվածությամբ պնդել, որ այդ մեխանիզմները նախ և առաջ հենց սոցիալական ցանցերն ու ԶԼՄ-ներն էին:

Հաշվի առնելով, որ համացանց մուտք ունեցող 48 միլիոն իրանցիներից 40 միլիոնն օգտվում է Telegram հաղորդագրիչից, հենց այս հարթակն էլ դարձավ բողոքի ելած զանգվածների գործողությունները համակարգելու, ընթացիկ իրազեկումն իրականացնելու և հեշթեգները զանգվածայնացնելու գործիք: Ուշագրավ է, որ իրանական և արտասահմանյան մասնագետների գնահատմամբ՝ բողոքները սատարող համացանցային կոչերի մեծամասնությունը հրապարակվում էր դրսից՝ առաջին հերթին հարևան Սաուդյան Արաբիայից: Սաուդիթների շահն ու շարժառիթն այս դեպքում ակնհայտորեն չէին համապատասխանում նրանց տարածաշրջանային մրցակից Իրանի շահերին:

Դեկտեմբերի 30-ին, այն բանից հետո, երբ Telegram-ալիքի amadnews-ը սկսեց զբաղվել բռնության կոչերի և «Մոլոտովի կոկտեյլի» պատրաստման ու ոստիկանության դեմ օգտագործման ուղեցույցների տարածմամբ, Telegram-ի հիմնադիր Պավել Դուրովը ստիպված էր արգելափակել այդ պահին մեկ ու կես միլիոն բաժանորդ ունեցող ալիքը: Նույն օրը Իրանի իշխանությունները ժամանակավորապես արգելափակեցին Telegram-ն ու Instagram-ը, որոնք իրանցիների համար նորից մատչելի դարձան միայն հունվարի 14-ին:

Ընդ որում, բռնատիրական վարչակարգից ձերբազատվելու և ազատություն ձեռք բերելու կոչեր հնչում էին ոչ միայն Սաուդյան Արաբիայից, այլև  ԱՄՆ-ից՝ ընդհուպ նախագահի մակարդակով: #IranProtests հեշթեգի ներքո Twitter-ի իր էջում Դոնալդ Թրամփը իրանցիներին բազմիցս կոչ է արել ձերբազատվել գործող վարչակարգից՝ խոստանալով նրանց «պատեհ ժամանակին օգնություն ցուցաբերել»:

Իրանի իշխանությունները նույնպես քաջ գիտակցում են սոցիալական ցանցերի կշիռն ու ազդեցությունը: «Մարդիկ ուզում են խոսել տնտեսական խնդիրների, կոռուպցիայի, որոշ մարմինների աշխատանքի թափանցիկության բացակայության մասին: Նրանք կամենում են ավելի ազատ մթնոլորտում ապրել: Մենք պետք է հաշվի առնենք ժողովրդի առաջարկություններն ու պահանջները»,- բողոքի ցույցերի օրերին իր թվիթերյան էջում է գրել նախագահ Հասան Ռուհանին:

Իրանում ծավալված բողոքի ցույցերի ժամանակ ապակառուցողական-ապատեղեկատվական արշավի տարածման երկրորդ գործիքն արաբական, իսրայելական և ամերիկյան ԶԼՄ-ներն էին: Նրանց հրապարակումներում էապես ուռճացվում էին բողոքների ծավալներն ու մասնակիցների թիվը. բողոքներին վերագրվում էր քաղաքական բովանդակություն: Ակտիվորեն տարածվում էր «ապստամբների հսկողության տակ անցած բազմաթիվ քաղաքների», «հարյուրավոր զոհերի և հազարավոր ձերբակալվածների», «համատարած արյունահեղությունների» մասին ակնհայտ ապատեղեկատվությունը: Պետք է նշել, որ ապատեղեկատվություն տարածելու գործում հատկապես աչքի է ընկել BBC-ի իրանական ծառայությունը: Իրանի նախագահ Ռուհանիի գլխավոր հակառակորդ՝ երկրի նախկին նախագահ Մահմուդ Ահմադինեջադի՝ Բուշերում ձերբակալության մասին ապատեղեկատվությունը, որը տարածել է լոնդոնյան Al-Quds Al-Arabi թերթը, հավանաբար միտված էր ցուցադրելու Իրանի գլխավոր քաղաքական հոսանքների միջև դիմակայության առկայությույնը:

Իրականում՝ Թեհրանի աշխարհաքաղաքական հակառակորդները շտապել են ոգևորվել «Իրանական գարնան» ձմեռային գալստյան կապակցությամբ: Կենտրոնական իշխանության դեմ խռովության փորձը չի գտել երկրի քաղաքական վերնախավի և անգամ միջին դասակարգի մարդկանց համակարգված աջակցությունը: Խռովարարներին չեն սատարել միմյանց դեմ կոշտ հակամարտության մեջ գտնվող պահպանողականներն ու բարեփոխիչները: Փողոցներում մարդիկ սկզբնապես բողոքում էին բացառապես իշխանությունների սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության դեմ: Բողոքի շարժմանը քաղաքական ենթատեքստ պատվաստելու փորձն ուներ արհեստական բնույթ և համակարգվում էր դրսից:  Բողոքի գործողություններին մասնակցել է Իրանի 80 միլիոնանոց բնակչության փոքր մասը: Միլիոնավոր իրանցիներ համազգային ցույցերի ժամանակ արտահայտվել են ի պաշտպանություն այաթոլլաների իշխանության:

Լիովին ըմբռնելով հարևան երկրի քաղաքացիների առկա դժգոհության պատճառները՝ պետք է քաջ գիտակցել, որ սիրիական սցենարով Իրանի գահավիժումը քաոսի մեջ հակասում է Հայաստանի ազգային շահերին: Իրանը հանդիսանում է Հայաստանը մերձավորարևելյան անկայունությունից և իսլամական ծայրահեղականությունից տարանջատող բնական պատնեշներից մեկը: Ուշագրավ է, որ երկրորդ նմանատիպ պատնեշը Թուրքիան է: Հենց դրա համար Հայաստանը պարադոքսալ կերպով շահագրգռված է ամբողջական Թուրքիայի պահպանմամբ՝ անգամ ներկայիս խնդրահարույց վարչակարգի պարագայում:

Այստեղ հարկ է հատուկ նշել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում Իրանի Իսլամական Հանրապետության դերը: Կարգավորման գործընթացին Թեհրանը պաշտոնապես չի մասնակցում. միջնորդական լիազորությունը պատկանում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներին՝ ի դեմս ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի և Ֆրանսիայի: Սակայն հակամարտության կողմերն առնվազն իրազեկում են իրանցի գործընկերներին բանակցային գործընթացի ընթացքի վերաբերյալ՝ հաշվի առնելով Իրանի անմիջական շահագրգռվածությունը Հայաստանի, Արցախի և Ադրբեջանի հետ իր հյուսիսային սահմաններում կայունության պահպանմամբ: Այսինքն, Թեհրանը առավելագույնս շահագրգռված է հակամարտության կողմերի միջև լիակատար խաղաղության հաստատմամբ, իսկ նվազագույնս՝ գոյություն ունեցող ստատուս-քվոյի պահպանմամբ: Այդ իսկ պատճառով հայկական ԶԼՄ-ները պետք է զգուշանան օգտագործել և տարածել «Ահմադինեջադը ձերբակալված է», «Խամենեին փախել է», «Իրանական քաղաքներում տիրում է քաոս ու արյունահեղություն» կարգի վերնագրեր:

Իրանի աշխարհաքաղաքական զսպման և շիա գոտու երկրների՝ Սիրիայի, Լիբանանի, Իրաքի և Բահրեյնի վրա իրանական ազդեցության չեզոքացման ռազմավարությունը ԱՄՆ արտաքին քաղաքականություն մշակող շրջանակները որդեգրել են առնվազն 2000-ականների սկզբներից: Իսրայելի, Սաուդյան Արաբիայի, Թուրքիայի և սունի արաբ միապետությունների աջակցությունը Վաշինգտոնի այս քաղաքականությանը բավական տրամաբանական է: Նույնքան տրամաբանական է «Իրանական աշնան» առաջին ծիծեռնակների առթիվ Պետդեպարտամենտում և Կապիտոլիումում  ծագած ոգևորությունը: Սակայն ամերիկյան սպասելի ոգևորությունը միջազգային հարթության վրա ընդհանուր առմամբ արձագանք չի գտել: ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Նիկի Հեյլիի՝ իրանական իրադարձությունների կապակցությամբ Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստ հրավիրելու նախաձեռնությունը հաջողությամբ չի պսակվել: Սա հերթական անգամ ցույց է տվել, որ Իրանի վերաբերյալ ամերիկյան ծրագրերը միջազգային լայն ընդունելություն չեն վայելում:

Սակայն ցուցարարների սադրանքներին ի պատասխան Իրանի իշխանությունների կիրառած կոշտ ուժը, բազմաթիվ զոհերը և նրանց թվի ուռճացումը ապատեղեկատվության տարածման միջոցով միջազգային հանրությանը առիթ է տվել ԱՄՆ մատուցմամբ Թեհրանի դեմ ճնշման նոր քաղաքականություն վարել: Իսկ Իրանի վերադարձը «միջուկային գործարքին» նախորդած խիստ պատժամիջոցային ռեժիմ կարող է վերջնականապես ապակայունացնել երկրում տիրող իրավիճակը՝ ընդհուպ մինչև քաղաքացիական պատերազմ և իշխանափոխություն: Բնական է, որ այսպիսի թույլ Իրանը չի կարողանա իրականացնել ԱՄՆ հովանավորած սունի միապետությունների միակ տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական հակակշռի դերը: Չհաջողված «Իրանական գարնան» կազմակերպիչները գլխավորապես հենց դրան էին ապավինում:

Նմանատիպ  նյութեր

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին
Դատական համակարգի՝ ժողովրդավարական բարեփոխումների գլխավոր երաշխավորի մասին

Արցախի հայաթափումը. նոր մարտահրավերներ

October 2023

2023 թվականի սեպտեմբերի վերջը, 44-օրյա պատերազմից երեք տարի անց, Պատմության մեջ կմտնի որպես Արցախի հայաթափման ժամանակաշրջան, որին նախորդել է Ադրբեջանի...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • Հայաստանի ռազմավարական շրջադարձը. ընտրությու՞ն, թե՞ կոնյունկտուրային մանևրներ
  • Հայաստանը` պարադոքսների էպիկենտրոնում
  • Խաղաղությունը և նրա հակառակորդները

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.