Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Թուրքիայի «երկաթե լեդին» ընդդեմ ընտրությունների «երկաթե» հաղթողի

marut
October 2017

 


Գևորգ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
Թրքագետ
Երևան

 

Թուրքիայի ներքաղաքական օրակարգի կարևոր դերակատարներից մեկը՝  Մերալ Աքշեները, շարունակում է երկրի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավոր հակառակորդի թեկնածուի պայքարը: «Երկաթե լեդին» հավակնում է լուրջ մրցակից լինել «երկաթե» հաղթանակների մեծ վարպետ Էրդողանին՝ Թուրքիայի Հանրապետության նախագահի ընտրություններում, որոնք նախանշված են 2019 թվականին: Պայքարն արդեն սկսված է, ընդ որում՝ երկուստեք ծանր հարվածներով և գրոհներով:Աքշեները Թուրքիայի ազգայնական շրջանակների ներկայացուցիչ է, թեև այժմ նախագահական ընտրապայքարում փորձում է ներկայանալ ավելի բազմակողմանի և ազատ քաղաքական հայացքներ կրողի կերպարով, ինչը հասկանալի է. լինել քեմալական հայացքների կրող և դրանց շուրջ կառուցել ընտրապայքար՝ նշանակում է ի սկզբանե ձախողման դատապարտել ողջ արշավը, ինչն ակներև է, երբ վերլուծում ենք վերջին տասնամյակներում թուրքական ընտրություններում հաղթանակի հասնելու մեթոդներն ու ռազմավարությունը: Այստեղ առանձնահատուկ աշխատանք է պետք հատկապես պահպանողական և/կամ իսլամամետ մեծաթիվ ընտրազանգվածի հետ, իսկ ընդգծված քեմալականները քանակի առումով զգալի զիջում են վերոնշյալ խմբին:

61-ամյա Մերալ Աքշեները, ով հայտնի է «Գորշ գայլեր» ազգայնամոլական կազմակերպության նշանների ցուցադրություններով, պատմաբան է: 1996-1997 թվականներին Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարն էր «Ճշմարիտ ուղի» կուսակցությունից: Նա իր պաշտոնից հեռացվեց 1997 թվականի պոստմոդեռնիստական հեղաշրջման հետևանքով: 2007-2015 թվականներին Աքշեները Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի փոխխոսնակն էր:

2001 թվականից «Ազգայնական շարժում» կուսակցության (ԱՇԿ) անդամ է՝ վերջին շրջանում հանդիսանալով ներկուսակցական ընդդիմության առաջնորդը  և ԱՇԿ-ի նախագահ Դևլեթ Բահչելիի գլխավոր հակառակորդը: Աքշեները ղեկավարում էր ԱՇԿ-ի այն հոսանքը, որը դեմ էր Թուրքիայում խորհրդարանականից նախագահական կառավարման համակարգի անցմանը, ինչը նախաձեռնել էր Էրդողանը, և ԱՇԿ-ն միակ խորհրդարանական ուժն էր իշխանական «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունից զատ, որը պաշտպանում էր նախագահական համակարգի անցումը: Բահչելիի աջակցությունն Էրդողանին ճեղքեր առաջացրեց ԱՇԿ-ի շարքերում, ինչն իր հերթին բերեց Աքշեների՝ որպես լիարժեք ընդդիմության վերածվելու գործընթացին: Վերջինս հեռացվեց «Ազգայնական շարժում» կուսակցությունից և սկսեց իր նոր կուսակցության ստեղծման գործընթացը՝ մոբիլիզացնելով ցաքուցրիվ ընդդիմադիր ուժերին:

Միջազգային լրատվամիջոցներում «երկաթյա լեդիի» համարում ունեցող Աքշեներն ազգայնականների շրջանում կրում է նաև թուրք ազգայնականների համար Ասենայի (թյուրքական հավատալիքներով՝ «մայր գայլի») բարձր տիտղոսը: Հատկանշական է նաև Աքշեների «Անաթուրք» (թուրքերենից թարգմանած՝  «թուրքերի մայր») կոչումը, որը Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրքի (թուրքերենից թարգմանած՝ «թուրքերի հայր») ազգանվան ձևափոխված տարբերակն է, որն արտացոլում է Աքշեների և՛ գաղափարական կողմնորոշումը, և՛ նրանից սպասումները:

Աքշեները նախագահական պայքարի մեջ է մտնում որպես հարուստ քաղաքական անցյալով, ընդգծված անհատականությամբ, կոշտ ու սկզբունքային դիրքորոշմամբ խարիզմատիկ քաղաքական գործիչ և արդեն իսկ որակվում որպես Էրդողանի թիվ մեկ հակառակորդ առաջիկա ընտրապայքարում, մանավանդ, երբ հորիզոնում Էրդողանն այլ լուրջ մրցակից դեռևս չունի:

Աքշեների շուրջը սկսում են հավաքվել Էրդողանից և նաև Բահչելիից դժգոհ տարրերը, նրա հետ բավական որակյալ թիմ է աշխատում, զգալի արյդունավետ է վերջինիս փիար արշավը, սակայն նրանից Էրդողանի դեմ կատաղի պայքարի համար տիտանական ջանքեր են պահանջվելու: Կան խրթին հարցեր, որոնց լուծումից է կախված վերջին 15 տարիներին Թուրքիայի իշխանական համակարգի ամենավերևում հաստատված Էրդողանին այդտեղից հեռացնելու հարցը:

Նախ, ինչպե՞ս վարվել առավել կրոնամետ ու պահպանողական ընտրազանգվածի հետ, ինչը կազմում է ընտրողների մեծամասնությունն ու Էրդողանի ընտրական հաջողությունների բանաձևերից մեկը: Էրդողանը հենց նրանց վրա հենվելով է կարողանում հաղթանակ ապահովել ընտրություններում, ինչի արդյունքում ձևավորվում է Թուրքիային բնորոշ «փխրուն ժողովրդավարությունը», որում պետության ղեկավարին ընտրում է մեծամասնությունը, սակայն վերջինս զգալի խախտում է ժողովրդավարության նորմերը:

Մեկ այլ հարց՝ արդյո՞ք Աքշեները կկարողանա արդյունավետ հարաբերություններ կառուցել քրդերի ու քրդական քաղաքական ուժերի հետ: Աքշեներ-քրդեր թնջուկը բազմաթիվ տեսանելի ու անտեսանելի խութեր ունի: Աքշեների՝ Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարի պաշտոնը զբաղեցնելու շրջանն այն հատվածն էր, երբ Թուրքիայի խոշորագույն ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչները ենթարկվում էին զանգվածային բռնությունների և ճնշումների: Այս մասին մեր օրերում էլ հաճախ հիշում և հիշեցնում են:

Հաջորդիվ՝ արդյո՞ք նա կարող է լուրջ աջակցություն ստանալ «Ազգայնական շարժում» կուսակցության շարքերից, որը Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովում ներկայացված չորրորդ ուժն է (ինչպես և ամենափոքրն իր պատգամավորների թվով): Հասկանալի է, որ Էրդողանի կողմից աջակցություն ստացող Բահչելին բավական լուրջ հարվածներ է հասցնելու իր ներքին հակառակորդին, իսկ նախկին փորձից կարելի է դատել, որ ոչ բոլորն են կուսակցական վերնախավում սատարում Աքշեներին:

Խիստ կարևոր է նաև աշխատանքն ընդդիմադիր քեմալական «Հանրապետական-ժողովրդական» կուսակցության հետ, որն իր ներուժով երկրորդն է Թուրքիայում, իսկ գաղափարական որոշ հարցերում կարելի է ընդհանրություններ գտնել երկու կողմերի միջև: Արդյո՞ք Աքշեները կարող է դառնալ նաև «Հանրապետական-ժողովրդական» կուսակցության թեկնածուն: Սա հանգուցային կետ է, և, կարելի է ասել, ամենաորոշիչը:

Միևնույն ժամանակ, թուրքական ազգայնականության դասական մոտիվներով Աքշեները չէր կարող նաև շրջանցել էթնիկ հողի վրա վիրավորանքները, և հատկապես հիմնական վիրավորանքը՝ կապված հայկական ծագման հետ: Մասնավորապես, Աքշեները քուրդ առաջնորդ, «Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության» (կամ առավելապես հայտնի որպես PKK) հիմնադիր և ղեկավար Աբդուլլահ Օջալանին ժամանակին կոչել էր «հայի սերունդ», որի համար, ի դեպ, ավելի ուշ ներողություն էր խնդրել:

Ի դեպ, վերոնշյալ օրինակը լայն հնչեղություն ստացած դեպքերից էր, սակայն մի շարք այլ դեպքերում ևս Աքշեների խոսքում կարելի է հակահայ շեշտադրումներ գտնել: Վերջինս Հայոց ցեղասպանության իսպառ ժխտողներից է, Խոջալուի դեպքերը ցեղասպանություն ներկայացնող, ինչպես և հայերին Առաջին աշխարհամարտի տարիներին թուրքերի ցեղասպանության համար մեղադրողներից: Կարելի է եզրակացնել, որ Թուրքիայի քաղաքացի մի քանի տասնյակ հազար հայերի ձայնի մասին մտածելու համար Աքշեներից անհնարինն էլ պետք է սպասել: Թեև թուրքական ընտրություններում ձայների բաշխման առումով հայկական գործոնը ամենաորոշիչը չէ, սակայն, այնուամենայնիվ, իր դերակատարումն ունի, իսկ Աքշեների համար կարևոր է լինելու յուրաքանչյուր ձայնը:

Թերևս, ինչպես վերը տեսանք, առկա են լրջագույն հարցեր ու խնդիրներ, որոնք պետք է հաղթահարի Աքշեները: Սակայն մեդիայում նրա՝ ուժեղ և դրական կերպարի կառուցումը, գրագետ աշխատող փիար թիմը և աճող հեղինակությունն աննկատ չեն մնում Էրդողանի կողմից, որը հասկանում է հնարավոր վտանգը: Էրդողանի պատասխան քայլերը ևս հստակորեն ի ցույց են դնում այն փաստը, որ Թուրքիայի գործող նախագահը լրջորեն է տրամադրված Աքշեների դեմ պայքարում: Էրդողանամետ լրատվամիջոցներն արդեն սկսել են Աքշեների պիտակավորումը՝ նրան վերագրելով մերօրյա Թուրքիայի թերևս ամենածանր մեղադրանքը՝ գյուլենական (Ֆեթհուլլահ Գյուլենի ստեղծած կրոնահասարակական շարժումը, որը թուրքական իշխանությունները որակում են որպես ահաբեկչական) լինելու մեջ: Հարվածներն, անշուշտ, շարունակվելու են:

Այսպիսով, բազմաթիվ խնդիրներով հանդերձ՝ Աքշեները կարող է դառնալ ընդդիմության այն առաջնորդը, որի բացակայությունն Էրդողանի ընտրական հաջողությունների բանաձևի կարևոր բաղադրիչներից էր: Սակայն արդյո՞ք «մայր գայլը» կարող է բացառիկ տաղանդ ցուցաբերել ընտրությունների «հին գայլ» Էրդողանի դեմ, որն ամեն ընտրության գնում է կենաց-մահու կռիվ տալու:

Ի վերջո, ընտրությունների արդյունքը միայն թղթի վրա թեկնածուների հնարավորությունները չափելով չի որոշվում: Այն ուրույն գործընթաց է՝ հաճախ անսպասելի և անկանխատեսելի արդյունքներով: Հատկապես ֆենոմենների երկիր Թուրքիայում:

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.