Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Ի հեճուկս պատմության

marut
October 2013

Դավիթ ԿԱՐԱԲԵԿՅԱՆ
Անկախ վերլուծաբան
Ստեփանակերտ 

«2013թ. հոկտեմբերի 4-5-ին Ստեփանակերտում՝ ԼՂՀ Ազգային ժողովում, տեղի է ունեցել միջազգային համաժողով՝ «Արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը՝ Գյուլիստանից մինչև մեր օրերը», որին մասնակցել են հայտնի գիտնականներ և դիվանագետներ ինչպես ԼՂՀ-ից, այնպես էլ Հայաստանից, Ռուսաստանից, Ֆրանսիայից, Գերմանիայից, Մեծ Բրիտանիայից, Ավստրիայից, Բելգիայից, Հունաստանից, Կիպրոսից, Լիբանանից և աշխարհի այլ երկրներից: Միջոցառման կազմակերպիչներն էին Արցախի պետական համալսարանը, ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտը, Հայ Դատի եվրոպական կոմիտեն, Լյուվենի կաթոլիկ համալսարանը (Բելգիա) և Հայաստանի քաղաքագիտության ասոցիացիան»:

 

ԶԼՄ-ներում հայտնված այսպիսի հաղորդագրություններով է նշանավորվել Ղարաբաղյան շարժման 25-ամյակին նվիրված խորհրդաժողովը: Երևանի և Մոսկվայի որոշ տարակարծությունների համապատկերին դեղահաբը քաղցրացնելու սույն փորձը կարելի էր ողջունել, բայց ստորաքարշությունը ոչ մի կերպ չի կարող ողջունվել ո՛չ գիտության, ո՛չ էլ քաղաքականության մեջ:

Դեռևս պատմության դպրոցական դասընթացներում ժողովուրդների և պետությունների միջև բոլոր պատերազմներն ընդունված էր բաժանել ազատագրականների և զավթողականների: Ընդ որում, պատերազմները գնահատելու չափանիշներն այնքան միանշանակ և հստակ են, որ բացառում են պատերազմի որևէ այլ տեսակի գոյությունն անգամ:

Այսպիսով, ի հեճուկս ռուսների և Ռուսաստանի նկատմամբ վերաբերմունքի՝ 1804-1828թթ. ռուս-պարսկական պատերազմները Ռուսական կայսրության համար զավթողական պատերազմներ էին: Պետությունների քաղաքականությունը գնահատելիս պատմագիտությունն ու քաղաքագիտությունը նույնպես ելնում են պատճառների, մտադրությունների և հետևանքների հստակ չափանիշներից:

Ռուսական կայսրության վարած պատերազմներին մասնակցելու և նրա հետպատերազմյան քաղաքականության հետևանքներն Արցախի, Սյունիքի և Ջավախքի հայերի համար միանշանակ բացասական էին: Մելիքների իշխանությունը թուլացել էր և կայսրության փլուզման պահին փաստացիորեն խորհրդանշական էր դարձել: Վերացվում և հալածվում էին ինքնավարության այլ ավանդական հաստատությունները, խիստ բռնաճնշումների էր ենթարկվում Հայ Առաքելական Եկեղեցին…

Համաժողովի հարգելի մասնակիցները չեն նշել, թե քանի եկեղեցիներ և վանքեր են դադարել գործել Ռուսական կայսրության մեջ Ղարաբաղի մտնելուց հետո: Իսկ դրանց թիվը ահռելի էր՝ շուրջ 1500: Շարունակվում էր առաջադեմ ազգային գործիչների հալածանքը:

Կայսրությունը սադրել էր ազգամիջյան կոտորածներ և հովանավորում էր Արցախի տարածքում քրդական ու թրքական ցեղերի հաստատմանը: Արդյո՞ք կարելի է մեկ կայսրության հպատակությունից մյուս կայսրության իշխանության տակ անցումը, օտարերկրյա մեկ տիրապետության փոխարինումն ազգային բռնաճշման լծի բնույթ ստացած մյուս տիրապետությամբ կոչել ազգային-ազատագրական պայքար: Եթե այո, ապա ու՞մ դեմ են պայքարել հայերը՝ Պարսկաստանի՞, թե՞ Ռուսաստանի։ Արդյո՞ք ազգային և կրոնական բռնաճնշումը, անվերջանալիորեն սադրվող հայ-թաթարական բախումները հենց այն ազատությունն էր, որի «ձեռքբերումը» Ղարաբաղյան շարժման 20-ամյա հոբելյանի առթիվ նշվում է ԼՂՀ Ազգային ժողովի շենքում:

Հատկանշական է, որ ԼՂՀ-ից բացի ոչ մի այլ տեղ, անգամ Ռուսաստանում և Գյուլիստանի պայմանագրով վերջինիս մաս դարձած նահանգներում, այդ պայմանագրի կնքումը նման հանդիսավորությամբ չի նշվել: Ոչ ոք երբեք այլ պետության կազմում իրեն ազատ չի զգացել:

Հարկ է նշել, որ թեև համաժողովի մասնակիցների և կազմակերպիչների ցանկը բավական ներկայացուցչական էր, սակայն, ինչպես և նախորդ տարիներին, միջոցառմանը «մոռացել» էին հրավիրել Ղարաբաղյան շարժման ակունքներում կանգնած ակտիվիստներին, որոնցից շատերը ժամանակին խորհրդային և միջազգային հանրությանը ներկայացնում էին շարժման գաղափարներն ու նպատակները, կազմակերպում էին երիտասարդ արցախյան պետության ինքնապաշտպանությունը, մասնակցում էին նրա իշխանական կառույցների ձևավորմանը, իսկ 1994թ. հրադադարից հետո նվիրվել էին երկրամասի վերականգնմանը: Նրանց գիտելիքները և փորձը կարող էին ավելի լավ և ակներևաբար ներկայացնել այն խնդիրները, որոնց ԼՂՀ-ն բախվել է հակամարտության ժամանակ, խնդիրներ, որոնց հետ մենք այսօր էլ բախվում ենք և որոնք դեռ պետք է հաղթահարենք:  

 Դրա փոխարեն, հյուրերի և երիտասարդների պակասը չկար, թեև նրանց մի մասը համաժողովին մասնակցելու, մեղմ ասած, առանձնակի ցանկություն չուներ:

Անկեղծորեն կցանկանայի, որ ժողովրդավարության և ազատության իդեալները, որոնց հավատարիմ լինելու մասին իրենց ողջույնի խոսքում նշել են ԼՂՀ պետական գործիչները և Արցախի թեմի առաջնորդը, հաստատվեին մեր հասարակության կյանքի բոլոր ոլորտներում… Սակայն, համաժողովիի ո՛չ առաջին, և ո՛չ էլ երկրորդ օրը հիշյալ արժեքները չեն դրսևորվել:

Խորհրդաժողովի առաջին օրը վերածվել էր Ռուսաստանի և Գյուլիստանի պայմանագրին նվիրված միասնական ներբողի. գովասանությունների խմբակային տարափի մեջ չկար ոչ մի քննադատություն կամ այլ տեսակետ:

Տեղ չի հատկացվել նաև ընդդիմադիր համբավ ունեցող քաղաքական գործիչներին: Իհարկե, հանդիսավոր նիստի ժամանակ տեղին չէ հանդես գալ բուռն քննադատությամբ, բայց նաև չի կարելի միջազգային գիտաժողովը (ընդգծված է մեր կողմից՝ Դ.Կ.) վերածել կոմկուսի համագումարի: Չէ՞ որ շատ ելույթներում գիտաժողովի օտարերկրյա մասնակիցների առջև հստակորեն հռչակվում էր նրանց ներկայացրած հասարակությունների և պետությունների արժեքներին հավատարիմ լինելու պատրաստակամությունը:

Սույն համաժողովի երկրորդ նորույթը, քաղաքագետ Կ. Բեքարյանի խոսքերով, դրա գործնական ուղղվածությունն էր: Իհարկե, համաժողովի երկրորդ օրվա՝ «Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը համաշխարհային և տարածաշրջանային քաղաքականության համապատկերում» թեման ավելի մոտ էր ժամանակակից քաղաքականության խնդիրներին, բայց վերջինիս գործնական արժեքը քաղաքագետը, ով նաև «Եվրոպական ինտեգրացիա» հասարակական կազմակերպության ղեկավարն է, որոշակիորեն գերագնահատել է: Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի գիտնականների ելույթների մեծամասնությունում գլխավոր շեշտը դրվում էր ԼՂ ինքնորոշման իրավունքը հիմնավորելու, հայկական բնիկ տարածքների մի մասում անկախ ԼՂՀ ձևավորելու, ինչպես նաև վերջինիս միջազգային ճանաչման անհրաժեշտության վրա:

(Այնուամենայնիվ, հույս ունեմ, որ ԼՂՀ-ն, թեպետև դանդաղ, բայց կհաղթահարի խորհրդային շրջանի քարոզչաոճի ավանդույթները, խորհրդարանն էլ կդադարի առաջնորդվել «հանկարծ մի բան չպատահի» տրամաբանությամբ և օրակարգի մշակման ու գիտական և հասարակապես կարևոր այլ համաժողովների մասնակիցների ընտրության հարցում կհրաժարվի պատեհապաշտությունից: Ժողովրդական ներկայացուցչական մարմնին վայել չէ անընդհատ և այդչափ բացահայտ կերպով ցուցադրել ստորաքարշություն ու անսկզբունքայնություն, պահպանել «հավատարիմ ու ստուգված» գիտնականներին կամ ոչ կառավարական կազմակերպություններին առաջ մղելու արատավոր ավանդույթը: Եթե երկրի ներսում, դրա ամենաժողովրդավարական հաստատության որմերից ներս մենք ի վիճակի չենք ժողովրդավարություն ապահովել, ապա ինչպե՞ս ենք այն պաշտպանելու մեր փոքր պետության սահմաններից դուրս):

Ցավոք, երկու հայկական պետությունների մասնակիցների և նրանց ելույթների բովանդակությունը շատ չէր տարբերվում նախորդ համանման միջոցառումներից: Մնում է միայն կռահել, թե ում և ինչի մեջ էին փորձում համոզել գիտնականները՝ իրենք իրե՞նց, թե՞ նրանց մշտական լսարանին:

Բայց չէ՞ որ Ազգային ժողովի հովանու ներքո անցկացվող համաժողովները ի սկզբանե կազմակերպվում էին ոչ թե որպես գիտական, այլ գիտագործնական միջոցառումներ, այսինքն՝ գիտնականների ելույթներում պարունակվող դրույթները պետք է որոշակի գործնական դեր ունենային միջազգային ասպարեզում Արցախի շահերն առաջ մղելու համար: Դրանք պետք է մատնանշեին ներկայիս քաղաքական կացության մեջ արդիականություն ձեռք բերած խնդիրների հանրագումարը: Ցավոք, միայն մի քանի ելույթում էին քննարկվում մերօրյա իրավիճակում ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության լուծման հեռանկարները: 

Ասվածի վառ օրինակն են Գերմանիայից, Ավստրիայից և Ռուսաստանից ժամանած անվանի գիտնականների ելույթները, որոնք նվիրված էին ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման մեջ ԵՄ մասնակցության, մադրիդյան սկզբունքների բովանդակության, աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային հայեցակետերի ուսումնասիրությանը: Գիտնականներն ի ցույց են դրել մադրիդյան սկզբունքների ոչ պիտանի լինելը որպես հակամարտության խաղաղ կարգավորման հիմք, նաև անդրադարձել են եվրոպական կազմակերպությունների, այդ թվում՝ ԵՄ հաստատությունների հետ համագործակցության խոչընդոտներին: Ելույթ ունեցողները, մասնավորապես, ընդգծել են, թե ինչպիսի խոչընդոտներ են հարուցում Ադրբեջանի իշխանությունները տվյալ համագործակցությունը զարգացնելու ճանապարհին:

Երրորդ նորությունը «Արցախի տնտեսական զարգացման հեռանկարներ» թեմայով կլոր սեղանի անցկացումն էր: Որոշ չափով այն թույլ է տվել հաղթահարել համաժողովի նեղ պատմաքաղաքագիտական ուղղվածությունը:

Նմանատիպ  նյութեր

Հայաստան-Հունաստան-Կիպրոս եռակողմ հուշագիր է ստորագրվել

Հայաստան-Հունաստան-Կիպրոս եռակողմ հուշագիր է ստորագրվել

June 2022

Հունիսի 24-ին Աթենքում Հայաստանի, Հունաստանի և Կիպրոսի միջև ստորագրվել է սփյուռքի հարցերի շուրջ եռակողմ համագործակցության հուշագիր: Հուշագիրը ստորագրել են ՀՀ...

Կարդալ ավելին

Մեդիայի թափանցիկությունը որակի տարբերանշան դեռ չի ընկալվում

April 2022

Մեդիայի թափանցիկությունը որակի տարբերանշան դեռ չի ընկալվում   Լաուրա ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ «Ռեգիոն» հետազոտական կենտրոնի տնօրեն Երևան   Հայաստանում այսօր լսարաններն ունեն...

Կարդալ ավելին

Տեղեկատվական ոլորտի կարգավորումն ու «փափուկ ուժի» խնդիրը

April 2022

Մեր խառնակ ժամանակներում, երբ փլուզվում է հին աշխարհակարգը, իսկ նորն էլ դեռ չի ստեղծվել, այնպիսի փոքր երկրների համար, ինչպիսին Հայաստանն...

Կարդալ ավելին
Հայաստանում խոսքի ազատության վիճակի և լրագրողների ու ԶԼՄ-ների իրավունքների խախտումների մասին 2021թ. տարեկան զեկույց

Հայաստանում խոսքի ազատության վիճակի և լրագրողների ու ԶԼՄ-ների իրավունքների խախտումների մասին 2021թ. տարեկան զեկույց

April 2022

Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտե 2021 թվականը լրատվամիջոցների գործունեության համար չափազանց բարդ տարի էր։ Դա պայմանավորված էր հետպատերազմյան Հայաստանում հասարակական-քաղաքական խոր...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • Հունաստանի և Թուրքիայի հակամարտությունը կարող է տեղափոխվել նոր՝ ավելի սուր փուլ
  • Պատերազմի և խաղաղության անկանխատեսելի շղթան ու կովկասյան օղակը
  • Թուրքիա-Հունաստան․ երրորդ վճռական բախմանն ընդառա՞ջ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.