Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Կոռուպցիայի դեմ պայքարի կողմնակի հետևանքները և հայկական իրականությունը

marut
June 2018

 


Ռուբեն
ՄԵՀՐԱԲՅԱՆ
«Առավոտի» ռուսերեն տարբերակի խմբագիր
Երևան

Հայաստանի նոր կառավարությունը հռչակել է համակարգային կոռուպցիայի դեմ լայնածավալ պայքարի սկիզբը: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ կոռուպցիայի նկատմամբ ոչ մի փոխզիջում չի լինելու. ոչ ոք նրանից փոխզիջում չպետք է ակնկալի:

Հայաստանում ոչ բռնի թավշյա հեղափոխությունը հնարավոր չէր լինի, եթե նախորդ իշխանության գործունեությունը չլիներ այսչափ անարդյունավետ, եթե չլիներ տարիներ շարունակ սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական և արտաքին քաղաքական ոլորտներում տեղում դոփելու և լճանալու համընդհանուր զգացում: Հեղափոխությունը չէր լինի, եթե բոլորի համար ակնհայտ չլիներ, որ «ոտից-գլուխ» համակուլ կոռուպցիան դարձել է ինստիտուցիոնալ դեգրադացման աղբյուր, որի պսակը պետք է լիներ Սերժ Սարգսյանի՝ նախագահի աթոռից վարչապետականին վերաբազմելը՝ հենց այդ ընթացակարգի համար կազմված նոր Սահմանադրության համաձայն:«Կայունության» ու «անվտանգության» երաշխավորը և «հայրը» 20 տարի շարունակ իշխանությանը տիրացած և իշխանական դարձած «կուսակցության», որն իր շարքերում ներառել է միմյանց սերտաճած ողջ պաշտոնեության բանակը, քրեական տարրերին, ուժայինների զգալի մասն ու խոշոր գործարար շրջանակները, խորհրդանշում էր անշրջելիության կետի զգացման կորուստը, որից այն կողմ կոռուպցիան դադարում է սոսկ չարիք լինել և դառնում է համակարգի շարժիչ ուժը, համակարգի էությունն ու փիլիսոփայությունը, նրա պարբերական վերարտադրման իմաստը. այն դառնում է կառավարման ինքնավար համակարգ:

«Պարոն նախարար. ինչպե՞ս եք որոշելու՝ ո՞վ է լավ կամ վատ աշխատում, եթե չվերցնեք այն, ինչ Ձեզ բերում են»,-վաղ հետխորհրդային ռոմանտիկ շրջանում կեսկատակ-կեսլուրջ ասում էին տարբեր բարձրաստիճան այրերի «փորձառու» խորհրդականները: «Կաշառքը դաստիարակում և հավատարիմ է դարձնում ենթականերին»,- ասում էին ուրիշները: Եւ այսպես շարունակ…

Ավելի ուշ՝ 1998թ. պետական հեղաշրջումից և 1999թ. ահաբեկչությունից հետո Հայաստանում հաստատվել է զուտ թալանին, գանձագողությանը, օլիգարխացմանը և կեղծված ընտրությունների ընթացակարգի միջոցով հետագա վերարտադրմանը ծառայող «իշխանության ուղղագիծ»: Այդ ժամանակ գնահատվում էր պետական շահերի անվան և քողի ներքո իրական կոռուպցիոն տենդին հագուրդ տալու ընդունակությունը:

Բայց կոռուպցիան սոսկ կաշառք ստանալը կամ տալը չէ: Ինչպես հայտնի է, կոռուպցիան լատիներենից թարգմանաբար նշանակում է փտում, նեխում, պղծում: Կոռուպցիային էր հարմարեցված ողջ օրենսդրությունը, որը կոռումպացված իշխանությանը թույլ էր տալիս հարստանալ համարյա օրինական ճանապարհով: Իշխանություններն իրենց նպատակին էին հասնում իրավապահ մարմինների, դատախազության, դատական համակարգի, տնտեսությունը կարգավորող օրենքների և արտաքին քաղաքական գործիքների միջոցով:

Փաստորեն, 20 տարիների ընթացքում կոռուպցիան դարձել է պետական ողջ մեքենան շարժող գործոն: «Ինչո՞ւ աշխատել պետական համակարգում, եթե հնարավոր չէ դրանից օգտվել»,-հռետորաբար հարցնում էին տարբեր պաշտոնատար անձինք, որոնց այլևայլ պատճառներով հեռացնում էին կոռուպցիոն կերակրատաշտից:

20 երկար տարիներ համակարգը վերապրում էր այն բանի շնորհիվ, որ վիճակագրորեն ապահովում էր (այլ հարց է՝ ճի՞շտ, թե՞ սխալ) տնտեսական աճ, աշխատում էր հարկային ու մաքսային ծառայությունների, «թույլատրող» և «վերահսկող» գերատեսչությունների, իրավապահ և դատական մարմինների  «վարչարարության արդյունավետության բարձրացման» ուղղությամբ: Իշխանությունը հղկում էր օրենսդրությունը և անգամ «բարեփոխում» Սահմանադրությունը՝ անցնելով կառավարման կոշտ՝ նախագահական մոդելից դեպի կիսանախագահականը՝ իբր հակակշիռների մեխանիզմներն ապահովելու համար, թեև բոլորին հայտնի էր, որ երկրում գործում էր մեկ անձի կողմից որոշումների ընդունման համակարգը: 1998-2008թթ. այդ անձը Ռոբերտ Քոչարյանն էր, իսկ 2008-2018թթ.՝ Սերժ Սարգսյանը: Այսպիսով՝ «ինստիտուցիոնալ» հիշողությունը հուշում էր, որ խորհրդարանական համակարգին լիակատար անցումը կապ չուներ ժողովրդավարական պետության շահերի կամ ժողովրդավարության ամրապնդման հետ: Գործում էր սոսկ «պետությունը ես եմ» սկզբունքը:

«Արդյունավետություն» բնութագիրն ընդդիմախոսին կարող է խորը նոկդաունի մեջ գցել. այն ինքնին յուրաքանչյուր՝ առավել ևս պետական համակարգի կենսունակության կարևորագույն ցուցիչն է:

Թավշյա հեղափոխության արդյունքներով ձևավորված կառավարությունը երկամսյա աշխատանքի արդյունքում արմատապես կտրել է կոռուպցիոն համակարգի բոլոր վերին խութերը: Բայց ի հայտ են եկել նաև որոշ բացասական հետևանքներ, որոնցից անհնարին էր խուսափել, քանի որ մեզանում կոռոպցիոն համակարգն ուղղակիորեն սերտաճած ու նույնացված էր պետական մեքենային:

Նախևառաջ՝ պարզ է դարձել, որ նոր կառավարությունը մտադիր չէ Մոսկվայի հետ համաձայնեցնել առանցքային պաշտոնյաների՝ փոխվարչապետերի, նախարարների, ԱԳ և Պաշտպանության նախարարների նշանակումը, ավելին՝ ամենևին էլ մտադիր չէ աշխատել Մոսկվայի «ժուչոկի» կարգավիճակով:

Իսկ երկրի ներսում առաջին ազդականչը ստացավ դատական համակարգը. դատավորներին զրկեցին Բաղրամյան 26-ի ցուցումով աշխատելու «արտոնությունից»: Սա, վարչապետի իսկ խոստովանությամբ, անդամալուծեց դատական համակարգը: Նույնը կարելի է ասել նաև Դատախազության, Քննչական ծառայության և Հատուկ քննչական ծառայության համակարգերի մասին: Այս իրողությունը մասամբ չի շրջանցել նաև մաքսային ծառայությունը, որոշ նախարարություններ և այն ոլորտները, որոնք, ԱԱԾ նոր տնօրենի բնութագրմամբ, «ավանդաբար կոռումպացված են»:

Նոր կառավարության արտաքին քաղաքականության և արտաքին տնտեսական գործունեության մասին կարելի է ասել, որ հիշյալ ոլորտներում սպասելիորեն ամենաազդեցիկն է ղեկավարության փոփոխության և չափորոշիչների ու նպատակների վերանայման գործոնը: Իրականացվում է պետական «Ավգյան ախոռների» մաքրման գործընթացը. ընդունվել է կառավարության նոր ծրագիրը, որը միտված է անցումային փուլի բարեհաջող ընթացքին և արտահերթ ընտրությունների կազմակերպմանը: Այս ընթացքում Հայաստանը դեռ չի ստորագրել ոչ մի նշանակալից արտաքին քաղաքական կամ արտաքին տնտեսական համաձայնագիր: Ակնհայտ է, որ դեռ գոյություն չունի կայացած, միջնաժամկետ խնդիրները պլանավորելու ընդունակ համակարգ: Եվ դա միանգամայն սպասելի էր:

Միևնույն ժամանակ՝ ոչ մի իշխանություն չի կարող ինքն իրեն թույլատրել չմտածելու միջնաժամկետ պլանավորման մասին, առավել ևս՝ ներկայիս կառավարությունը, որն իշխանության է եկել ամենալայն ժողովրդական աջակցության և վստահության շնորհիվ: Ուստի՝ արդյունավետության, կոռուպցիոն մեխանիզմների կազմաքանդման, ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների, ռազմավարական պլանավորման և սեփական սխալներն ուղղելու անհրաժեշտությունը կարճաժամկետ հեռանկարում նոր կառավարության գլխավոր խնդիրն է:

Այս սխալները սպասվում էին. դրանք եղել են և էլի լինելու են համարյա ամեն օր, բայց դրանք բուն խնդիրը չեն: Խնդիրը ծագում է այն ժամանակ, երբ համակարգը դադարում է համարժեք արձագանքել սեփական սխալներին և ընթացքում դրանք ուղղելու փոխարեն սկսում առաջացնել և կուտակել դրանք:

Թափանցիկ և հաշվետու լինելու, հասարակության հետ հետադարձ կապ հաստատելու, հանրային տրամադրությունների նկատմամբ զգայունություն ցուցաբերելու անհրաժեշտության ըմբռնումը կարևոր որակներ են, որոնք լավ, անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար նախադրյալ են իշխանության գործնեության արդյունավետության բարձրացման համար:

Թավշյա հեղափոխությունը ծնվել է  փոփոխությունների համընդհանուր հասարակական պահանջարկից, որը նախկին իշխանությունը ոչ միայն չէր կամենում, այլև չէր կարող բավարարել իրեն բնորոշ ներքին արատների բերմամբ: Նոր կառավարությունը սկսել է կոռուպցիոն աղբից նոր «շինհրապարակի» մաքրման և արտաքին միջամտությունը բացառելու աշխատանքներից: Բայց դեռևս պարզ չէ, թե ինչ է կառուցվելու: Ակնհայտ է, որ ժամանակի ընթացքում այն ավելի հստակ է լինելու: Եվ իրերն ավելի հստակ են լինելու դեռ նոր ընտրություններից առաջ, երբ կանցնեն ընդունված 100 օրերը, և հասարակության շրջանում, մամուլում և ամբիոններից կսկսեն գնահատական տալ կատարված աշխատանքներին: Մարդիկ նախևառաջ բարձրաձայնելու են հենց տհաճ հարցեր, որոնց հնարավոր չի լինի պատասխանել առանց սասանելու սեփական նախընտրական դիրքերը:

Ակնհայտ է նաև, որ արդյունավետության պատշաճ մակարդակն ապահովելուց, գործողությունները հռչակագրված նպատակներին (առանց գործողությունների փոխարեն պոպուլիզմի) համապատասխանեցնելուց բացի, նոր՝ հետընտրական կառավարությունը ներկա կառավարությունից տարբերվելու է նաև անձնակազմով՝ նոր պաշտոնատար անձանց այլ քաղաքական ուժերին պատկանելության հանգամանքով: Պետք է հասկանալ, որ ներկայիս միջազգային և տարածաշրջանային իրողություններում երկարատև ինստիտուցիոնալ ճգնաժամը Հայաստանի համար ընդունելի և հանդուրժելի չէ:

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.