Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Հայ-թուրքական հարաբերություններն ապագա ունեն

marut
November 2013

Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման դեպքում

Ռաուֆ ՄԻՐԿԱԴԻՐՈՎ
Քաղաքական մեկնաբան
Բաքու 

Մարդիկ իրականությունը միօրինակ չեն ընկալում: Ավելի շուտ, նրանք ընկալում են իրականությունն այնպես, ինչպես այն կամենում են տեսնել: Դրա համար էլ միևնույն իրականությունը քննելու ժամանակ մենք կարող ենք հանգել տրամագծորեն հակառակ եզրահանգումների: Այսինքն, բոլոր հայտարարություններն ու եզրակացությունները կարող են և պետք է կասկածի տակ դրվեն: Իրականությունը քննելու ժամանակ անթույլատրելի է առաջնորդվել «Ընձուղտը մեծ է, նա ավելի լավ է տեսնում» սկզբունքով:

Պաշտոնական Անկարան ստիպված է եղել օպերատիվորեն միջամտել և կանխել Ադրբեջանում հնարավոր հակաթուրքական ցունամիի սկիզբը՝ արտաքին գործերի նախարար Ահմեդ Դավութօղլուի այն հայտարարության կապակցությամբ, թե Թուրքիան պատրաստվում է Հայաստանի հետ սահմանի բացմանը:

Մենք սովոր ենք ամեն ինչի մեջ տեսնել վատը: Այո, վերականգնում են երկաթուղին, հետո ի՞նչ: Այո՛, պատրաստվում են թուրք-հայկական սահմանի բացմանը, բայց դրանում ի՞նչ խնդիր եք տեսնում: Այս թեմային մենք դեռ կանդրադառնանք, իսկ այժմ ամեն ինչ՝ ըստ հերթականության:

Թուրքիայի ԱԳՆ խոսնակ Լևենտ Գյումրյուքչուն հարկադրված էր հերքել տարածված ասեկոսները: Այդ մասին տեղեկացրել է Ադրբեջանում Թուրքիայի դեսպանատունը: «Թուրքիան կամենում է Կովկասում խաղաղության համապարփակ զարգացումը: Մեր երկիրը բազմիցս պատրաստակամություն է հայտնել Ադրբեջանի բռնազավթման ավարտին ուղղված քայլերին զուգահեռ դրական գնահատել տարածաշրջանային համագործակցության զարգացմանը միտված քայլերը»1, – հայտարարել է Թուրքիայի ԱԳՆ խոսնակը:

Ռուսաստանցի քաղաքագետ Իվան Սուխովն ուշադրություն է դարձրել հետևյալ պահի վրա. «Եթե ընդունենք, որ Թուրքիայի ԱԳՆ ղեկավարի հայտարարությունը ճիշտ է փոխանցվել, ապա դրա երկրոդ մասը զրոյացնում է առաջինը: Թուրքիան պատրաստ է բացել սահմանը՝ սա առաջին մասն է: Հետո գալիս է առաջին մասը զրոյացնող երկրորդ մասը, որը հավելյալ կերպով սաստկացվում է այն պնդմամբ, թե սահմանի բացումը հնարավոր է միայն Հայաստանի կողմից Ղարաբաղը հանձնելուց հետո…»1, – կարծում է ռուսաստանցի քաղքագետը:

Միանգամից կցանկանայի ուշադրություն դրաձնել Թուրքիայի կողմից հայ-թուրքական սահմանի բացման անհրաժեշտությունը հիմնավորել ձգտող այսպես կոչված տնտեսական փաստարկի սնանկության վրա: Այս սահմանի բացումը Թուրքիային համարյա ոչինչ չի տալու:

Նախ՝ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև այսօր էլ գոյություն ունեն տնտեսական կապեր: Որոշ տվյալներով՝ երկու պետությունների միջև ապրանքաշրջանառությունը կազմում է 300-500 միլիոն դոլլար: Հազիվ թե սահմանի բացումն այս դեպքում հանգեցնելու է ապրանքաշրջանառության լուրջ աճի: Ամենայն հավանականությամբ, դրամական տեսքով ծավալները մնալու են նույնը, իսկ նյութական տեսքով դրանք մի քիչ կաճեն՝ վրացական տարանցիկ ծառայություններից հրաժարվելու շնորհիվ: Պարզապես հայկական շուկայի ծավալը թուրք արտադրողների համար առանձնահատուկ հետաքրքրություն չի ներկայացնում:

Երկրորդ՝ Հայաստանը Թուրքիայի համար մեծ հետաքրքրություն չի ներկայացնում նաև որպես տարանցիկ տարածք: Թուրքիան ոչ մի խնդիր չունի ադրբեջանական և վրացական սպառողական շուկաներ դուրս գալու համար: Դեպի ռուսատանյան և ուկրաինական շուկաներ ելքն էլ ապահովվում է Սև ծովի միջոցով: Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու բացումից հետո Հայաստանը որպես տարանցիկ տարածք օգտագործելու հետաքրքրությունը վերջնականապես կզրոյանա:

Տեսականորեն Հայաստանը Թուրքիայի համար կարող էր հետաքրքրություն ներկայացնել որպես Հյուսիս-Հարավ միջանցքի մաս: Բայց այստեղ հարկ է հաշվի առնել հետևյալը. նախ՝ շատ է խոսվում, բայց իրականում ոչինչ չի արվում Աբխազիայի միջով երկաթուղային հաղորդակցությունը վերականգնելու համար: Եթե հավատանք խոսքերին, ապա Աբխազիայից բացի բոլորը՝ Վրաստանը, Ռուսաստանը և, բնականաբար, Հայաստանը համաձայն են, որ երկաթուղին գործի: Միամտություն կլիներ ենթադրել, որ Ռուսաստանը երկաթուղին ապաշրջափակելու հարցում ոչ մի կերպ չի կարողանում ստանալ Աբխազիայի համաձայնությունը: Բայց սայլն այսօր էլ տեղից չի շարժվում: Ինչո՞ւ:

Սկսենք այն բանից, որ Ռուսաստանը դրա սուր տնտեսական անհրաժեշտությունը չի զգում: Հյուսիս-Հարավ ցամաքային միջանցքը գոյություն ունի և անցնում է Ադրբեջանի միջով: Թուրքիայի հետ ապրանքաշրջանառության անհրաժեշտ ծավալների ապահովման խնդիր նույնպես չկա: Բայց սա դեռ ամբողջը չէ:

Ռուսաստանը միշտ նախապատվություն է տալիս աշխարհաքաղաքական, մեծապետական և կայսերապաշտական շահերին: Առաջին հայացքից, Աբխազիայի միջով երկաթուղային հաղորդակցության վերականգնումը պետք է նպաստեր Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի շահերի և դիրքերի ամրապնդմանը:

Սակայն, կարելի է ենթադրել, որ Թբիլիսիում էլ հրաշալիորեն զգում են Աբխազիայի միջով երկաթուղային հաղորդակցությունը վերականգնելու հարցում Ռուսաստանի իրական շահագրգռվածության բացակայությունը: Խնդիրն այն է, որ երկաթուղային հաղորդակցության վերականգնումը հակասում է Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական շահերին:

Աբխազիայի միջով եկաթուղային հաղորդակցության վերականգնումը շատ ավելին է նշնակում, քան Վրաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնումը: Այն հավասարազոր է Ռուսաստանի կողմից Վրաստանի դեմ մոտակա ժամանակահատվածում ուժային բաղադրիչ չկիրառելու պարտավորությունը: Հաշվի առնելով տարածաշրջանում առկա ախարհաքաղաքական իրողությունները՝ Ռուսաստանը դա իրեն թույլ տալ չի կարող:

Երկրորդ՝ Թուրքիան ոչ մի կերպ չի կարող ներգրավել Հայաստանը տարածաշրջանային հաղորդակցային-էներգետիկական նախագծերի իրականացման մեջ: Իսկ որոշ դեպքերում նա առհասարակ շահագրգռված չէ, որ Հայաստանի տարածքն օգտագործվի էներգակիր պաշարների տարանցիկ փոխադրման համար՝ Թուրքիայի շրջանցմամբ: Եթե խոսվում է Կասպից ավազանի էներգակիրների արտահանման մասին, ապա այստեղ վճռական խոսքը պատկանում է պաշտոնական Բաքվին: Մնում է Իրանը: Որոշ ժամանակ առաջ Իրան-Հայաստան գազատարն Իրանի կողմից դիտվում էր որպես եվրոպական շուկաներ դուրս գալու այլընտրանքային ուղի: Սակայն Ռուսաստանն, ի մեծ հաճույս պաշտոնական Անկարայի, թույլ չի տվել իրականացնել այդ նախագիծը նախատեսված ողջ ծավալով:

Երրորդ՝ Անկարան չի կարող վտանգել իր փոխհարաբերությունները պաշտոնական Բաքվի հետ հետևյալ պատճառներով. նախ՝ Ադրբեջանը Թուրքիայի տնտեսության համար լուրջ գործոն է հանդիսանում: Խոսքը ոչ միայն Թուրքիայի էներգետիկ անվտանգության ապահովման մասին է, թեև սա էլ կարևոր գործոն է: Ավելի կարևոր է այն, որ Ադրբեջանը հետզհետե դառնում է Թուրքիայի տնտեսության մեջ իրական և իրապես խոշոր ներդրողներից մեկը:  Բացի դրանից, Թուրքիան մտնում է մի շարք՝ նախագահական, խորհրդարանական և ՏԻՄ ընտրությունների ժամանակաշրջան, որը ձգվելու է մոտակա մեկուկես տարին: Կարևոր ընտրական գործընթացներից առաջ Թուրքիայի՝ համաժողովրդաբար ընտրված նախագահի պաշտոնին հավակնող Էրդողանը չի կարող իրեն թույլ տալ կորցնել սեփական ընտրազանգվածի ազգայնական հատվածի ձայները:

Չորրորդ՝ ես չեմ կարծում, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ողբերգական իրադարձությունների 100-ամյակը պաշտոնական Անկարայի համար կարող է լուրջ գլխացավանք դառնալ: 2015-ի սպառնալիքն Անկարայում արդեն նախկին լրջությամբ չի ընկալվում: Ներկայումս պաշտոնական Անկարան Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական նշանակության բարձրացման շնորհիվ իրեն ավելի վստահ է զգում:

Դա ամենևին էլ չի նշանակում, թե Անկարան առհասարակ մտադիր չէ հաշվի առնել մերձեցող 2015-ը։ Երկաթուղու վերականգնումն, այո՛, Թուրքիայի բարի կամքի դրսևորումն է: Եվ ո՛չ միայն:

Թուրքիան այդչափ հարուստ երկիր չէ: Այստեղ պետությունը չի կարող իրեն թույլ տալ աննպատակ ծախսել տասնյակ և հարյուր միլիոնավոր դոլարներ: Այսպիսով, եթե Թուրքիայի կառավարությունը միջոցներ է հատկացրել Հայաստանի սահմանին երկաթուղու և այլ հաղորդակցային ուղիների վերականգնման համար, ապա դա անուղղակիորեն ապացուցում է, որ տվյալ պահին ձեռնարկվում են լուրջ քայլեր ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ:

Չի բացառվում, որ Իլհամ Ալիևին ուղղված Բարաք Օբամայի ուղերձը նույնպես այդ հնարավորության ցուցադրումն է: Ուղերձի բովանդակությունը բոլորովին նման չէր շնորհավորական նամակի: Այն պարունակում էր հստակ աշխարհաքաղաքական ակնարկներ: ԱՄՆ նախագահի օգնականները հիրավի լավ են աշխատել: Այժմ եկեք անդրադառնանք ուղերձի տեքստին:

Օբաման նշել է, որ ԱՄՆ-ն և Ադրբեջանը սերտորեն համագործակցում են շատ հարցերում թե՛ երկկողմանի ձևաչափով և թե՛ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում: «Մենք գնահատում ենք մեր գործընկերությունն Աֆղանստանում և համատեղ համագործակցությունն ահաբեկչության դեմ պայքարի ասպարեզում: Մենք պատրաստ ենք համագործակցել Ձեզ հետ, որպեսզի օգտագործենք ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման պատմական հնարավորությունը և ողջունում ենք նախագահ Սարգսյանի հետ այս ամսվա վերջում հանդիպելու վերաբերյալ Ձեր ընդունած որոշումը: Մենք հավատարիմ ենք այն բարեփոխումների շարունակությանը, որոնք նոր լիցք կհաղորդեն «Հարավային էներգետիկ միջանցքի» զարգացմանը և տարածաշրջանային կայունության ու անվտանգության ամրապնդմանը: Մեր համագործակցության և գործընկերության ողջ ներուժն օգտագործելու նպատակին հասնելու համար մենք հույս ենք տածում Ձեր երկրում ժողովրդավարական գործընթացների ամրապնդման նկատմամբ, որոնք չափազանց կարևոր են Ադրբեջանի երկարաժամկետ կայունության և զարգացման ապահովման համար…»3, – ասվում է ԱՄՆ նախագահի ուղերձում:

ԱՄՆ նախագահը դիվանագիտորեն անդրադարձել է նաև պաշտոնական Բաքվի և Վաշինգտոնի միջև մարդու իրավունքների պաշտպանության և ժողովրդավարության ոլորտներում առկա տարաձայնություններին: Միաժամանակ, Բարաք Օբաման հստակորեն հասկացրել է, որ պատրաստ է դիտել Ադրբեջանը որպես գործընկեր: Բայց դա դեռ ամբողջը չէ…

Թերևս առաջին անգամ տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման հարցի նկատմամբ պաշտոնական Վաշինգտոնը ցուցաբերում է համապարփակ մոտեցում: Այսինքն, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը դիտվում է որպես տարածաշրջանային անվտանգության ապահովման տարրերից մեկը: Ընդ որում, ԱՄՆ նախագահը հատուկ շեշտ է դնում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման «պատմական հնարավորության» վրա և այն օգտագործելու կոչ է անում:

Հայաստանյան որոշ վերլուծաբաններ իրենց հերթին փորձել են կապել Դավութօղլուի հայտարարությունը Թուրքիայի և ԵՄ-ի միջև բանակցային նոր շրջանի մեկնարկի հետ՝ իբր այն ԵՄ-ի ճնշման արդյունք է: Շատ միամիտ մոտեցում: Հայաստանի հետ հարաբերությունների բնականոնացումն, ի տարբերություն կիպրական խնդրի, Թուրքիայի՝ ԵՄ անդամակցության համար նախապայման չէ: Այսինքն, գեթ ձևականորեն հենց Կիպրոսի հարցում կարգավորման բացակայությունը շարունակում է անհաղթահարելի խոչընդոտ լինել Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության համար: Այսպիսով, Դավութօղլուի հայտարարությունը ոչ մի կերպ հնարավոր չէ կապել Թուրքիա-ԵՄ բանակցությունների հետ:

Սակայն Հայաստանում հաշվի չեն առնում ևս մի բան. Թուրքիան վաղուց գտնվում է ԵՄ ազատ առևտրի գոտում: Հայ-թուրքական սահմանի բացման պարագայում Հայաստանը Թուրքիայի միջոցով կունենա ազատ մուտք դեպի ԵՄ ազատ առևտրի գոտի:

Ամենայն հավանականությամբ, առաջարկված են որոշ տարբերակներ, որպեսզի Հայաստանը վերադարձնի տարածքները, իսկ այնուհետև ստանա անվտանգության երաշխիքներ և սահմանների բացում: Այսպիսով, հանվում է սպառնալիքը Հայաստանի ազգային անվտանգության նկատմամբ, որպեսզի Հայաստանը կարողանա ձերբազատվել Ռուսաստանի կողմից կառավարվող նախագծերին կապվածությունից:

Այսպիսով, Թուրքիայի հայտարարությունը կարելի է գնահատել այսպես. գոյություն ունեն շատ լուրջ միջազգային նախաձեռնություններ, որոնք կարող են մեռյալ կետից շարժել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը և թույլ տալ Թուրքիայի ղեկավարությանը ձեռնարկել մի քանի լուրջ քայլ՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները բնականոնացնելու համար:

 

1.http://ru.apa.az/news/259211
2.http://vesti.az/news/180430
3. http://www.trend.az/news/politics/2209138.html

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.