Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Նոր սերնդին սպասելիս

marut
October 2012

Հայկ ԽԱՆՈՒՄՅԱՆ
“Արցախի եվրոպական շարժում” ՀԿ նախագահ
Ստեփանակերտ

Երկրի զարգացումը դժվար բան չէ: Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ բավականին կարճ ժամանակում կարելի է ստեղծել այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք տվյալ հասարակությանը կդարձնեն աշխարհի ամենահարուստներից մեկը: Այդ մեխանիզմները գաղտնիք չեն, յուրաքանչյուր ուսանող կարող է գտնել դասագրքերում` ազատ մրցակցություն, օրինական ճանապարհով ձեռք բերված սեփականության իրավունքի հարգում, բիզնեսի եւ իշխանության տարանջատում եւ եւս մի քանի նման ՚մանրՙ սկզբունքներ, ու երկիրդ բռնում է զարգացման ուղին:

Եթե Արեւմուտքում կարծում էին, որ այս սկզբունքները էապես կախված են ռեժիմի բնույթից, իմա` միայն ժողովրդավարական երկրներին է հաջողվում կյանքի կոչել այդ սկզբունքերը, Արեւելքը եւ հատկապես արագ զարգացած որոշ երկրներ ապացուցեցին, որ ռեժիմն այնքան էլ կապ չունի, գլխավորն այդ սկզբունքները հարգելու ցանկությունն է: Սահմանափակելով քաղաքական գործունեությունն ու քաղաքական ազատությունները` Արեւելքի որոշ երկրներ մեծ ազատություններ էին տվել տնտեսական դաշտում:

Մի՞թե մեր երկրի իշխանությունների մոտ նման ցանկություն չկա: Հնարավո՞ր է, որ այս մարդիկ չուզենան ՀՀ կամ ԼՂՀ արագ զարգացումն ու հարստացումը: Դժվար թե: Այդ դեպքում ո՞րն է պատճառը, որ մենք այսօր ապրում ենք աղքատ երկրում:

Պատճառը իշխող էլիտաների արդյունավետ կառավարելու ունակության բացակայությունն է: Հատկապես Արցախում իշխանության ղեկին են հայտնվել մարդիկ, ովքեր իրենց հմտություններով, գիտելիքներով եւ մակարդակով անկարող են ապահովել երկրի զարգացումը: Իշխանության, հասարակության, ընդհանրապես աշխարհի մասին այս մարդկանց պատկերացումները թույլ չեն տալիս հասկանալ պարզ իրողությունները եւ գործել ազգային շահի օգտին:

Նորմալ երկրներում մարդը գերագույն արժեք է, ամենագնահատված ձեռքբերումներից մեկն ազատությունն է, ինչը թույլ է տալիս մարդուն ստեղծագործել, լրացուցիչ ազգային հարստություն ստեղծել: Մեզ մոտ իշխանությունների հիմնական ձգտումն ազատությունը սահմանափակելն է, հետեւաբար` մարդուն ստեղծագործելու, հավելյալ ազգային հարստություն ստեղծելու կարողությունից զրկելը: Խորհրդային սահմանափակումները հատկապես ծանր են անդրադարձել Արցախի վրա, որտեղ կային նաեւ Ադրբեջանի կողմից մտցվող լրացուցիչ սահմանափակումներ եւ արգելքներ, ինչը էականորեն ազդել է բնակչության մտածելակերպի եւ վարքագծի վրա` դարձնելով առավելապես զգուշավոր եւ իներտ: Միեւնույն ժամանակ, կառավարման խորհրդային ոճը փոխանցվել է նորօրյա իշխանավորներին, նամանավանդ, որ նրանց ճնշող մասը ժամանակին ընդգրկված է եղել կոմսոմոլում, Կոմունիստական կուսակցության այլ մարմիններում:

Հետեւաբար, այս իշխանավորները յուրովի սահմանափակված են իրենց ստացած կրթությամբ եւ դաստիարակությամբ, իրենց մոտ ձեւավորված պատկերացումներով: Համաձայն այդ պատկերացումների` հասարակությունը պետք է լինի տոտալ հսկողության տակ, ազատությունը ներմուծովի եւ վտանգավոր երեւույթ է, մարդը ոչ թե ստեղծագործ, այլ ընդամենը կենսաբանական էակ է, որի աշխատատեղի, կրթության, նույնիսկ հանգստի ձեւի հարցը պետք է լուծի պետությունը: Բոլոր նախաձեռնությունները, որոնք համաձայնեցված չեն պետություն-իշխանության հետ, պատժելի են: Ի դեպ, այսօրվա իշխանություններն ամբողջովին նույնացնում են պետություն եւ իշխանություն հասկացությունները, իշխանություններին ուղղված յուրաքանչյուր քննադատություն համարում են ՚հակապետական գործունեությունՙ: Բնականաբար, նման մտածելակերպով էլիտայի դեպքում խոսել զարգանալու մասին` միամտություն է: Հասարակության մեջ նման մտածելակերպը հանդուրժելը տանելու է այդ նույն հասարակության անընդհատ աղքատացմանը, պարտքերի մեջ խրվելուն, թուլացմանը եւ ի վերջո` կործանմանը:

Իշխանության եւ բիզնեսի կապը: Ինչու՞ են մեր իշխանավորները պարտադիր ցանկանում բիզնես ունենալ, օգտագործել պաշտոնական դիրքը սեփական բիզնեսը ծաղկեցնելու, անարդար մրցակցություն ապահովելու, մրցակիցներին հարկային մահակի եւ այլ ձեւով ոչնչացնելու համար: Սա նույնպես հետխորհրդային հիվանդություն է: Կամ, ավելի շուտ, հետտոտալիտար հասարակություններին հատուկ երեւույթ: Ինչպես նշեցի` նման հասարակություններում իշխանություններն իրենց նույնացնում են պետության հետ: Իսկ տոտալիտար հասարակարգի ժամանակ բիզնես կոչվածը գտնվում էր պետության ձեռքին: Գրեթե ամբողջ տնտեսությունը կառավարվում էր պետության կողմից եւ պետական էր: Իսկ հասարակարգի փլուզումից հետո հռչակվել են ազատ շուկայական հարաբերություններ, պետական տնտեսությունը բաժանվել է մասնավոր տնտեսությունների միջեւ: Սակայն չի վերացել մտածելակերպը: Եվ ահա առաջացել է մի մուտանտ համակարգ, որտեղ բիզնեսը էլի հսկվում է իշխանությունների կողմից, սակայն դրանից ստացվող շահույթը հոսում է ոչ թե պետական գանձարան, այլ կոնկրետ իշխանավորների գրպանը:

Ինչպե՞ս կարող ենք դուրս գալ այս համակարգի ճիրաններից եւ իրոք գնալ դեպի զարգացում: Այս հարցի լուծումը նոր էլիտաներ ունենալու մեջ է, զարգացման համար կարեւորագույն համարվող սկզբունքների դերն ու նշանակությունը հասկացող եւ համապատասխան կամք ունեցող էլիտաների մեջ: Կոպիտ ասած, նոր սերունդ է հարկավոր, երիտասարդ, նախաձեռնող եւ կիրթ: Արցախյան իրականությունը ցույց է տալիս, որ համակարգը նման սերնդին համարում է լուրջ վտանգ եւ ամեն կերպ փորձում է մեկուսացնել: Արցախյան հասարակության երիտասարդ սերնդի մի շարք շնորհաշատ ներկայացուցիչներ այսօր գտնվում են Երեւանում եւ ավելի հեռու, նրանց` Արցախի գործերին խառնվելու փորձերը ընդունվում են բավականին ցավոտ ձեւով եւ հիմնականում խոչընդոտվում են: Այդ սերնդի Արցախ ՚ներթափանցածՙ ներկայացուցիչներին կամ փորձում են ձուլել համակարգին կամ էլ ուղղակի ոչնչացնել` թույլ չտալով որեւէ գործունեություն:

Նոր սերունդը պետք է դաստիարակվի բուհերում, սակայն այստեղ էլ համակարգն ուշադիր է: Արցախի խոշորագույն բուհը` Արցախի պետական համալսարանը, գտնվում է տոտալ հսկողության տակ, խորհրդային ժամանակներից ժառանգություն մնացած վերակացուներն էլ հսկում են համալսարանը` թույլ չտալով առաջադեմ դասախոսների եւ ուսանողների ազատ գործունեությանը: Այսպիսով, համակարգը ԱրՊՀ-ն դարձնում է համակարգի վերարտադրության դարբնոց եւ երկրի զարգացման հիմնական խոչընդոտներից մեկը: Անկախության տարիներին, նույնիսկ պատերազմից հետո ծնված սերունդն այսօր դաստիարակվում է այն արժեքներով, ինչ Ադրբեջանի տիրապետության տակ եղած ժամանակ: Յուրաքանչյուրն նախաձեռնողականություն, ակտիվություն, ազատության տենչ խեղդվում է, նման ցանկություն ունեցողներն արագ մարգինալացվում են եւ հռչակվում պետության, այսինքն` համակարգի թշնամի: Կրթության այլընտրանքային ծրագրերն ուղղակի կացնահարվում են, եւ ունենում ենք այն, ինչ ունենք` աղքատ հասարակություն:

Միեւնույն ժամանակ, բյուջեի հաշվին բարգավաճող բիզնեսներ ունեցող իշխանավորները նույնպես ծանր դրության մեջ են: Ոչնչացնելով տնտեսապես ակտիվ տարրերին, խլելով նրանցից բիզնեսները` իշխանավոր-գործարարները կառավարման խնդիրներ են ունենում իրենց իսկ բիզնեսներում: Օգնության է գալիս պետական բյուջեն, որն առատորեն գնում է վերջիններիս արտադրանքը, կառուցած շենքերը, ծառայությունները (էլի խորհրդային երեւույթ): ՀՀ եւ Սփյուռքի տված գումարների շնորհիվ հաջողվում է նման շռայլություն թույլ տալ: Սակայն տնտեսական վիճակի վատթարացումը Երեւանում իշխանությունը վերցրածներին դրդում է նոր միջոցներ փնտրել: Չէ՞ որ Արցախում դեռ ընդերք կա, չկտրված անտառներ, բնական հարստություն: Հարկավոր է սկսել սրանց լայնածավալ շահագործումը` անձնական հարստության նոր աղբյուրներ ստեղծելով: Անտառն իրենք էլ են ի վիճակի կտրել ու վաճառել, բայց ահա ոսկի կամ քարածուխ արտահանելու համար տեխնոլոգիաներ են հարկավոր եւ շատ գումար: Այս դեպքում օգնության են հասնում ոչ տեղական կազմակերպությունները` Արցախի իշխանություններին դարձնելով կոմպրադորային բուրժուազիա: Այսպիսի տերմինով են բնութագրվում սեփական ժողովրդին պատկանող բնական հարստություններն օտարերկրյա կազմակերպությունների միջոցով թալանող էլիտաները:

Լուծումներ: Ինչպես նշեցի, հիմնական լուծումը նոր էլիտայի ձեւավորումն է: Նոր սերունդը դեռեւս գտնվում է ՚հին սերնդիՙ ազդեցության տակ: Սա էլ հետպատերազմյան հասարակություններին բնորոշ երեւույթ է: Մեր հայրերի սերունդը հայության վերջին հարյուրամյակների լավագույն սերունդն է, որին հաջողվել է ազատագրել մեր հայրենիքի արեւելյան մասի մի հատվածը: Հետեւաբար, բավականին դժվար է նման սերնդին ՚թոշակիՙ ուղարկել: Առավել եւս, որ իշխանության մեջ են այդ սերնդի ոչ այնքան փայլուն դեմքերը, ովքեր ի վիճակի չեն հասկանալ սերնդափոխության անհրաժեշտությունը: Հետեւաբար, կռված սերնդի առաջադեմ ներկայացուցիչների օգնությամբ պետք է Արցախում ունենանք նոր մտածելակերպով սերունդ, նոր էլիտա, որն էլ թույլ կտա կարճ ժամկետում մեր հայրենիքի այս մասի հզորացումն ու հարստացումը:

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.