Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները
Аналитикон
Արդյունք չի գտնվել
Դիտել բոլոր արդյունքները

Փոթորիկ մի բաժակ ջրում

marut
March 2013

Կամ՝ փոքր ինչ Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջպետական հարաբերություններում «մանր կսմիթների» մարտավարության մասին

Ռաուֆ ՄԻՐԿԱԴԻՐՈՎ
Լրագրող
Բաքու

2013 թ. մարտին պաշտոնական Բաքվի և Անկարայի միջև կրկին սև կատու անցավ: Այս անգամ ևս ձևական առիթը Հայաստանն էր, իսկ ավելի ճիշտ՝ Վան-Երևան չվերթի ենթադրվող բացումը:

 

Առաջին հայացքից պաշտոնական Բաքվի արձագանքը խիստ էր: Արտահայտվել են շատերը: Օրինակ, կառավարող «Նոր Ադրբեջան» կուսակցության գործադիր քարտուղար և խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Ալի Ահմեդովը Թուրքիայից պարզաբանումներ է պահանջել: Նրա խոսքերով՝ Վան-Երևան չվերթի բացումը չի համապատասխանում Ադրբեջանի հողերի բռնազավթման առնչությամբ Թուրքիայի ունեցած դիրքորոշմանը: «Մենք հույս ունենք, որ Թուրքիան այս հարցի մեջ հստակություն կմտցնի: Քանի դեռ ադրբեջանական հողերը բռնազավթումից ազատված չեն, մենք չենք կամենում Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների մեղմացում»1, – ասել է Ահմեդովը:

 

Այս հարցի շուրջ ընդհանուր բացասական ֆոնը ձգտել է մեղմացնել Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Էլմար Մամեդյարովը: «Թուրքիայի դեսպանն Ադրբեջանում Վան-Երևան չվերթի բացման կապակցությամբ բազմիցս պարզաբանել է, որ այդ չվերթը կազմակերպվում է մասնավոր ընկերության կողմից: Նրա հայտարարությունները մենք ընկալում ենք որպես Թուրքիայի պաշտոնական դիրքորոշում»2, – հայտարարել է Մամեդյարովը:

 

Ծագում է բավականին տրամաբանական հարց. եղածն Ադրբեջանի ու Թուրքիայի միջև առկա ռազմավարական բնույթի լուրջ հակասությունների՞, թե՞ ժամանակ առ ժամանակ անգամ դաշնակիցների փոխհարաբերություններին բնորոշ թյուրըմբռնումների դրսևորումն է:

Միանգամիցնշեմ, որ Վան-Երևան չվերթի ենթադրյալ բացմաննկատմամբ Ադրբեջանի կառավարող կուսակցության ներկայացուցիչների արձագանքը հազիվ թե կարելի է պատշաճ համարել: Նախ՝ այսօր «Արմավիա» ընկերությունը կատարում է Երևան-Ստամբուլ երկկողմանի կանոնավոր չվերթեր, ընդսմին՝ շաբաթական երկու անգամ: Սակայն, չգիտես ինչու, Բաքվում դա «չեն նկատում»:

Երկրորդ՝ փորձագետների մեծամասնությունը համարում է, որ ի տարբերություն Երևան-Ստամբուլ չվերթի՝ Վանից Երևան թռիչքը կարճաժամկետ և միջնաժամկետ հեռանկարում չի կարող եկամտաբեր լինել, անգամ եթե թուրք ընկերությունն առաջարկի «Արմավիայից» ավելի ցածր գներ: Հարկ է հաշվի առնել, որ Երևան-Ստամբուլ չվերթի հիմնական ուղևորները հայ անհատ առևտրականներն ու աշխատանքային միգրանտներն են: Սակայն, մի կողմից Վանը Թուրքիայի տնտեսապես ամենահետամնաց տարածաշրջաններից է և աշխատանքային միգրանտներն այնտեղ անելիք չունեն: Մյուս կողմից, կարճաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում չի գործելու նաև զբոսաշրջային գործոնը: Հայաստանում առկա տնտեսական դրության պայմաններում հազիվ թե կարելի է գտնել այնպիսի հայերի, որոնք պատրաստ կլինեն ավելի քան 200 դոլար վճարել զուտ իրենց պատմական հայրենիքն այցելելու համար:  Ո՛չ Թուրքիան և ո՛չ էլ Հայաստանը Վան-Երևան չվերթի ֆինանսավորումից տնտեսական շահ չեն ունենա:

Եվ, ի վերջո, երրորդ՝ Բաքվում գերազանց տեղեկացված են, որ առանց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման մեջ էական առաջընթացի պաշտոնական Անկարան մտադիր չէ լուրջ քայլեր ձեռնարկել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ:  Ներկա պահին Անկարային չի վախեցնում անգամ մերձեցող 2015 թվականը: Թուրքիան իրեն շատ ավելի վստահ է զգում, քան երկու տարի առաջ: Անկարայում համոզված են, որ տարածաշրջանում ընթացող աշխարհաքաղաքական զարգացումները և դրանցում Թուրքիային հատկացված դերը թույլ չեն տա առաջատար արևմտյան պետություններին մոտակա տարիներին առանձնապես կենտրոնանալ հայկական հարցի շուրջ: Իսկ Վան-Երևան չվերթի բացումը տեղավորվում է Հայաստանի հետ հարաբերություններում Թուրքիայի «մանր քայլերի» քաղաքականության շրջանակներում, որի մասին Բաքուն լիովին իրազեկված է:

Հետևաբար, խոսքը մի բաժակ ջրում փոթորկի մասին է:

Այդ դեպքում հարց է առաջանում. արդյո՞ք Ադրբեջանի ու Թուրքիայի միջև կարող են  ծագել անհաղթահարելի տարակարծություններ: Եթե շատ կարճ պատասխանենք, ապա՝ ո՛չ: Բայց ինչո՞ւ ոչ:

Նախ, սկսեմ «մանրուքից»՝ տնտեսությունից: Ինչպես կասեր նացիստական Գերմանիայի գաղտնի պետական ոստիկանության («Գեստապոյի» 4-րդ բաժանմունք) պետ, ՍՍ գրուպենֆյուրեր և գեներալ-լեյտենանտ Հենրի Մյուլլերը՝ «դա բոլորովին էլ մանրուք չէ», համենայն դեպս՝ Թուրքիայի հետ հարաբերություններում:

2013 թ. սկզբին Ադրբեջանի կողմից Թուրքիայի տնտեսության մեջ ներդրումների քանակը գերազանցել է 11 միլիարդ դոլարը: Խոսքը տառացիորեն վերջին հինգ տարիների մասին է: Ընդսմին՝ դրանք սոսկ «հրապարակային» ներդրումներն են:

Համեմատության համար՝ անկախության քսանամյա շրջանում Ադրբեջանի տնտեսության մեջ թուրքական ներդրումների ընդհանուր ծավալը կազմել էր 6.5 միլիարդ դոլլար: Այսինքն, միայն մի քանի տարիների ընթացքում Ադրբեջանը Թուրքիայի տնտեսության մեջ համարյա երկու անգամ ավելի մեծ ներդրումներ է կատարել: Ադրբեջանն արդեն մտնում է Թուրքիայի տնտեսության արտաքին ներդրողների առաջին հնգյակի մեջ:

Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունը (SOCAR) ներառված է Թուրքիայում մի շարք խոշոր նախագծերի ներդրումային աջակցության մեջ, որոնց մեջ հիշատակելի է  TANAP գազամուղը և այլն: Հետագա տարիներին Ադրբեջանից Թուրքիա ակնկալվող ներդրումների ծավալը գնահատվում է 21 միլիարդ դոլար:

Սա Թուրքիայի համար շատ կարևոր գործոն է, հատկապես՝ տնտեսական ճգնաժամով պայմանավորված արևմտյան ներդրումների նվազման և Թուրքիայի սեփական ներքին պաշարների սահմանափակության պարագայում:

Երկրորդ՝ Ադրբեջանը Վրաստանի հետ միասին դեպի Միջին Ասիա դուրս եկող Հարավային էներգետիկ միջանցքի կարևոր օղակն է: Այստեղ խոսքը միայն Թուրքիան էներգակիրներով ապահովելու մասին չէ: Թուրքիայի համար շատ կարևոր է «իրենով անել» համաշխարհային (նախևառաջ՝ եվրոպական) շուկաներ էներգակիրներ մատակարարելու ուղիները: Այս գործոնը բարձրացնում է Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական կարևորությունը:

Երրորդ՝ Թուրքիա-Վրաստան-Ադրբեջան միջանցքը պաշտոնական Անկարայի համար հնարավորություն է ընձեռում մուտք գործել Միջին Ասիայի թյուրքական աշխարհ:

Չորրորդ՝ Ադրբեջանը տարածաշրջանում զարգացող աշխարհաքաղաքական գործընթացներում Թուրքիայի դաշնակիցն է:

Հինգերորդ՝ պաշտոնական Բաքվի համար շատ կարևոր է, որ Թուրքիան տարածաշրջանում Ադրբեջանի միակ վստահելի դաշնակիցն է և միջնորդը՝ ԱՄՆ-ի հետ փոխհարաբերություններում որոշ վիճելի հարցերի լուծման հարցում:

Կողմերը միմյանց կարիքն ունեն և նրանց մեջ ոչ մի լուրջ հակասություն լինել չի կարող: Սակայն, կան նախևառաջ սուբյեկտիվ գործոններ, որոնք փոխադարձ «մանր կսմիթների» պատճառ են դառնում:

Սկսեմ նրանից, որ իսկզբանե հնարավոր չեղավ «անձնականշփում» կայացնել երկու առաջնորդների՝ Իլհամ Ալիևի և Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի միջև: Նրանք շատ տարբեր մարդիկ են: Էրդողանը պահպանողական է և կրոնասեր, իսկ Ալիևը՝ զուտ աշխարհիկ մարդ է:

Այնուհետև, հարկ է հաշվի առնել հայկական հարցի ազդեցությունն ու բացասական հետևանքները, այսինքն, ՝ ցյուրիխյան արձանագրությունների ստորագրումը: Բաքվում Անկարայից նեղացած են այն բանի համար, որ հայ-թուրքական արձանագրությունները որոշ ժամանակով երկրորդ պլան մղեցին ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցը: Անկարան, այդ թվում և անձամբ Էրդողանը, իրենց հերթին չեն կարող ներել պաշտոնական Բաքվի չափազանց սուր արձագանքը հիշյալ արձանագրությունների ստորագրման առնչությամբ: Սակայն գոյություն ունեին և կան ավելի լուրջ խնդիրներ:

Օրինակ, Թուրքիայի արտգործ նախարար Ահմեդ Դավութօղլուի 2008 թվականից մինչև 2010 թվականն իրականացրած «հարևանների հետ զրո խնդիրներ» ռազմավարությունը որոշակի շփոթություն և ապակողմնորոշում է մտցրել Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականության մեջ: Եվ դրա պատճառը միայն հայկական հարցը չէ: Պաշտոնական Բաքուն պարզապես հարկադրված է հաշվի առնել Անկարայից ստացվող արձագանքները արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունները որոշելու համար: Ի տարբերություն Թուրքիայի՝ Ադրբեջանին ավելի դժվար է առանցքային փոփոխություններ մտցնել իրականացվող արտաքին քաղաքականության մեջ: Իսկ «հարևանների հետ զրո խնդիրներ» հայեցակարգի ձախողումից հետո մենք ականատես եղանք Ադրբեջանի՝ Իրանի և Ռուսաստանի հետ փոխհարաբերություններում կտրուկ սառնության: Չէ՞ որ այդ հարաբերությունների ջերմացման ջատագովը հենց Թուրքիան էր:  Այսինքն, Ադրբեջանը որոշ չափով Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության «պատանդն» էր դարձել:

Եվ, ի վերջո, ի հեճուկս Ադրբեջանի հետ աշխույժ ռազմաքաղաքական համագործակցության, Թուրքիան չի շտապում ստանձնել հստակ պարտավորություններ Ադրբեջանի անվտանգության ապահովման հարցում, օրինակ, դաշնակից պետության տարածքում ռազմակայաններ տեղակայելու մասով: Անկարայում փորձում են խուսափել Ռուսաստանի հետ ուղիղ առճակատումից:

 

1. http://www.trend.az/news/politics/2130166.html

2. http://ru.apa.az/news/243785

Նմանատիպ  նյութեր

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

Ռուսաստանի մեղսակցությունը Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղաշինության և խաղաղապահության մեջ

December 2023

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող Ղարաբաղյան հակամարտության շրջանակներում Ռուսաստանի դերը և ռուս խաղաղապահ առաքելության լիակատար ձախողումը Սոսի Թաթիկյանի հոդվածի հիմնական...

Կարդալ ավելին

Գերմանիան պետք է կարևոր դեր խաղա Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների հարցում․ Շտեֆան Մայստեր

November 2023

Ինչո՞ւ է Գերմանիան ակտիվացել Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հայ-ադրբեջանական գործընթացում, ի՞նչ հեռանկարներ ունի հայ-գերմանական պաշտպանական համագործակցությունը և ինչպե՞ս Գերմանիան կարող է...

Կարդալ ավելին
Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացն ու մայիսյան ընտրությունները Թուրքիայում

Ինչո՞ւ են Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածները ձգտում ստանալ փախստականի կարգավիճակ

October 2023

Սոցիալ-տնտեսական խնդիրներից զատ, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձինք բախվում են իրավական տարաբնույթ խնդիրների։ Նրանց մի մասը որպես լուծում տեսնում է իրենց...

Կարդալ ավելին
Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

Ծայրահեղականության պատանդները․ ողբերգություն Մերձավոր Արևելքում

October 2023

Միքայել Զոլյան Մի քանի ամիս առաջ տեքստ էի գրում Մերձավոր Արևելքի հակամարտության մասին մի հեռուստահաղորդման համար, որը պետք է հայ...

Կարդալ ավելին

Մեր մասին

Հանդես` մտածող և ոչ անտարբեր մարդկանց համար

Պարբերականներ

  • 2024-ին ընդառաջ. Արցախն առանց հայերի, խաղաղության ու իրավունքների վերականգնման հույսեր
  • Հայաստանի Հանրապետության եռամիասնական գերխնդիրը 2024 թվականին
  • Հայաստանն ու Ադրբեջանը 2024 թ. նախաշեմին. խաղաղությու՞ն, թե՞ նոր պատերազմ

Հետադարձ կապ

+374-479-42693

[email protected]

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.

  • Գլխավոր
  • Արխիվ
    • Արխիվ(2009-2011)
  • Հետադարձ կապ
  • Մեր մասին
  • Հրապարակումներ
    • Խմբագրական
    • Հոդվածներ
    • Արտատպություն
  • Խմբագրի ընտրանի
  • Armenian

© All rights reserved 2022 | The Analyticon.