Ներածություն
Ազատ և արդար ընտրություններին բնորոշ է քվեարկության օրվա ընթացքում ընտրողների համաչափ մասնակցությունը, ինչը գրաֆիկի վրա արտահայտվում է ՝ կորի նորմալ բաշխվածությամբ: Գրաֆիկ 2-ում պատկերված մասնակցության կորերն ակնհայտորեն հեռու են վիճակագրական նորմալ բաշխվածությամբ կորերից: Դրանք սիմետրիկ չեն, ունեն բազմաթիվ գագաթներ և թեքված են դեպի աջ, ինչը կարող է լինել մասնակցության վրա արհեստական գործոնների ազդեցության հետևանք: Ընտրողների մասնակցությունն առավոտից եղել է ակտիվ, և 11:00 դրությամբ13 տեղամասերում արդեն իսկ նկատվել է 50% և բարձր (մեկ դեպքում՝ մինչև 100%) մասնակցություն:
Գրաֆիկ 2․ Ընտրողների մասնակցության դինամիկան քվեարկության օրվա ընթացքում
Գրաֆիկ 1․ Ընտրողների մասնակցությունն՝ ըստ տեղամասերի քանակի
Խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքներ
Գրաֆիկ 4. Կուսակցությունների (դաշինքների) ընտրության արդյունքներն՝ ըստ ընտրատարածքների
Գրաֆիկ 5․ Կուսակցությունների (դաշինքների) ընտրության արդյունքներն՝ ըստ մասնակցության
Գրաֆիկ 6-ում ներկայացված՝ կուսակցությունների (դաշինքների) ստացած քվեների կորերը ցույց են տալիս, որ առավել քվե ստացած կուսակցությունների՝ «Ազատ հայրենիքի» և «Միասնական հայրենիքի» ստացած ձայների կորերը թեքվում են դեպի աջ տեղամասերում մասնակցության բարձրացմանը զուգընթաց:
Գրաֆիկ 6․ Կուսակցությունների ստացած քվեների թիվն՝ ըստ ընտրողների մասնակցության
Նախագահական ընտրությունների արդյունքներ
Գրաֆիկ 7. Նախագահի թեկնածուների ընտրության արդյունքներն՝ ըստ ընտրատարածքների
Համաձայն նորմալության թեսթերի՝ ամենաշատ ձայներ հավաքած թեկնածուների ստացած քվեներն՝ ըստ տեղամասերի քանակի, նորմալ բաշխված չեն։ Վիտալի Բալասանյանը և Մասիս Մայիլյանը տեղամասերից մեծամասնությունում ստացել են համապատասխանաբար 10%-ին և 20%-ին մոտ ձայներ, ինչը մոտ է պաշտոնական վերջնական արդյունքներին: Առավել թեքված է Արայիկ Հարությունյանի ստացած ձայների կորը: Ընտրողների ձայների պաշտոնապես առավելագույն 47% ստացած թեկնածուն տեղամասերում ամենահաճախը ստացել է 30-35% միջակայքում քվեներ, իսկ ըստ տեղամասերի ստացած ձայների՝ ստանդարտ շեղումը միջինից ամենաբարձրն է՝ մյուս թեկնածուների հետ համեմատած։
Գրաֆիկ 8․ Նախագահի թեկնածուների ստացած քվեներն՝ ըստ տեղամասերի քանակի
Նախագահի թեկնածուների ձայների բաշխումը ցույց է տալիս, որ Արայիկ Հարությունյանն առավելագույն ձայները ստացել է Քաշաթաղի, Շահումյանի և Հադրութի շրջաններում: Մասիս Մայիլյանը իր ստացած ձայների համեմատաբար ավելի մեծ մասը ստացել է Ստեփանակերտում, Մարտակերտում, Մարտունիում և Շուշիում, իսկ Վիտալի Բալասանյանը՝ Ասկերանում և Շուշիում:
Գրաֆիկ 9․ Նախագահի թեկնածուների ստացած քվեներն՝ ըստ շրջանների
Ինչպես արդեն նշվեց, ըստ Սոբյանին-Սուխովոլսկու մեթոդի՝ արտաքին միջամտությունից զերծ ընտրություններում մասնակցության և ստացած ձայների միջև փոխկապվածություն չպետք է գրանցվի, սակայն Գրաֆիկ 10-ը փաստում է, որ ամենաշատ ձայներ հավաքած երեք թեկնածուների՝ Արայիկ Հարությունյանի (47%), Մասիս Մայիլյանի (25%) և Վիտալի Բալասանյանի (14%) ստացած ձայների և տեղամասերում մասնակցության տոկոսի միջև կա դրական կորելացիա։ Փիրսոնի կորելացիայի գործակիցը ցույց է տալիս, որ ամենաբարձր կորելացիան ամենաշատ քվե ստացած Արայիկ Հարությունյանի օգտին արձանագրված ձայների և մասնակցության միջև է։ Երկրորդ տեղում է Վիտալի Բալասանյանը: Նրան հաջորդում է Մասիս Մայիլյանը՝ պակաս նշանակալիությամբ և ստացած ձայների համամասնության և տեղամասային մասնակցության միջև համեմատաբար ավելի ցածր կորելացիայով։
Գրաֆիկ 10․ Նախագահի թեկնածուների ընտրության արդյունքներն՝ ըստ մասնակցության
Գրաֆիկ 11-ում ներկայացված է ԱՀ նախագահի թեկնածուների ստացած քվեների թիվն՝ ըստ մասնակցության` 5% քայլով: Ինչպես երևում է, բոլոր թեկնածուների ստացած ձայները ձախ հատվածում՝ ցածր մասնակցությամբ տեղամասերում, մոտ են, սակայն տարբերությունը առաջատար թեկնածուի՝ Արայիկ Հարությունյանի և մյուս թեկնածություների ստացած ձայների միջև մեծանում է հատկապես կորի աջ հատվածում, այսինքն՝ բարձր մասնակցությամբ;
10 Փիրսոնի կորելացիոն գործակիցներն են՝ Արայիկ Հարությունյան՝ 0.478**, Վիտալի Բալասանյան՝ 0.214**,
Մասիս Մայիլյան՝ 0.138*։
Գրաֆիկ 11․ Նախագահի թեկնածուների ստացած քվեների քանակն՝ ըստ մասնակցության
Ամփոփում
ԱՀ համապետական ընտրությունների քվեարկության և արդյունքների բաց տվյալների վերլուծությունը հերքում է սույն փաստաթղթի սկզբում ձևակերպված «զրոյական» հիպոթեզն՝ ըստ որի ընտրողների մասնակցության և թեկնածուների ու կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) ստացած ձայների միջև նշանակալի դրական կորելացիա չկա և դրանք պայմանավորված չեն եղել արտաքին գործոններով:
Թե՛ ԱԺ ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների (դաշինքների), և թե՛ նախագահի թեկնածուների պարագայում նկատվում են որոշակի անոմալիաներ, որոնք կարող էին ենթադրել արհեստական միջամտություն՝ բարձր մասնակցություն և ձայների անհրաժեշտ քանակ ապահովելու նպատակով:
«Ականատես» դիտորդական առաքելության կողմից Արցախի 2020թ. մարտի 31-ի համապետական ընտրությունների երկարաժամկետ և կարճաժամկետ դիտարկման բացահայտումները թույլ են տալիս ենթադրել, որ նկատված անոմալիաները կարող էին լինել «բարեգործության» անվան տակ ընտրողների կաշառման, ուղղորդման և քվեարկության վերահսկողության հետևանք:
Դիտորդական առաքելության մասին
«Ականատես» դիտորդական առաքելությունը հիմնադրվել է «Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն» (ԹԻՀԿ) հասարակական կազմակերպության,
«Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբ» (ԺԱԱ) հասարակական կազմակերպության, «Ռեստարտ» քաղաքացիական նախաձեռնության և Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի կողմից: Արցախի Հանրապետությունում դիտորդական առաքելության գործընկերը «Քաղաքացիական հաբ» հասարակական կազմակերպությունն է։
«Ականատես»-ի նպատակն է նպաստել Հայաստանում և Արցախում ազատ և արդար ընտրությունների անցկացմանը և դրանց նկատմամբ հանրային անկողմնակալ հսկողությանը, ընտրական գործընթացների օրինավորությանը:
«Ականատես»-ը գործում է անկախ՝ պահպանելով անկողմնակալության սկզբունքը և զերծ մնալով այնպիսի գործողություն կատարելուց, որը կարող է մեկնաբանվել որպես աջակցություն, քարոզչություն կամ հակաքարոզչություն ընտրություններին մասնակցող որևէ կուսակցության (դաշինքի), թեկնածուի օգտին կամ դեմ:
