ԵՄ-ի գլխավոր դատարանը մերժել է ներգաղթյալների վերաբնակեցման գործարքի վերաբերյալ Հունգարիայի և Սլովակիայի հայցը, որը պատրաստվել էր 2015-ին, երբ ճգնաժամն իր գագաթնակետին էր հասել:
Եվրոպական արդարադատության դատարանը չեղարկեց առարկությունները պարտադիր ամրագրված քվոտաների մեխանիզմի վերաբերյալ: Այս մեխանզիմի առկայության պարագայում, որն ընդունվել էր երկու տարի առաջ, Հունգարիան չի ընդունել նույնիսկ մեկ ապաստան հայցողի:Սակայն որոշումը խիստ զայրույթ առաջացրեց, և Հունգարիայի արտաքին գործերի նախարարը երդվեց. «Իրական պայքարը հիմա է սկսվում»:
Ինչո՞ւ ներկայացվեց այս մեխանիզմը
2014 թվականից ի վեր, երբ սկսվեց Երկրորդ աշխարհամարտից պատերազմից հետո վատթարագույն միգրացիոն ճգնաժամը, շուրջ 1.7 միլիոն ներգաղթյալներ փորձում են իրենց նոր տունը կառուցել ԵՄ-ում :
Համաձայն եվրոպական և միջազգային իրավունքի՝ պատերազմից և հետապնդումներից փախչողները, որոնց մեծ մասը ներկայումս Մերձավոր Արևելքից է, ունեն ապաստան խնդրելու իրավունք: Այդ թիվը գագաթնակետին հասավ 2015-ին: Ելնելով միջազգային անվտանգության կարիքներից` սեպտեմբերին Եվրոպայի առաջնորդները համաձայնության եկան, որ շուրջ 160 հազար ներգաղթյալներ 2 տարվա ընթացքում պետք է բաշխվեին անդամ երկրների միջև: Մինչ այժմ իրականում ընդամենը 28 հազար մարդ է վերաբնակեցվել:
Ինչո՞ւ է վիճահարույց
Հարցը ընդունվել է ձայների մեծամասնական համակարգով, որը սովորաբար կիրառում են այն խնդիրների դեպքում, որոնք ազդեցություն չեն ունենում ազգային ինքնիշխանության վրա: Հունգարիան, Սլովակիան, Չեխիայի Հանրապետությունը և Ռումինիան դեմ քվեարկեցին: Հունգարիան պետք է ապաստան տար 1294 հայցվորի, իսկ Սլովակիան ՝ 802-ի: Սլովակիան վերցրեց ընդամենը մեկ դյուժին, իսկ նախորդ տարվա ընթացքում Չեխիան հրաժարվել էր ընդունել որևէ մեկին:
Մինչ օրս Լեհաստանը և Հունգարիան հրաժարվել են այդ մեխանիզմի ներքո գոնե մեկ հոգու ապաստան տրամադրել: Սակայն չպետք է կարծել, որ նրանք մերժել են ապաստան խնդրողների բոլոր հայցադիմումները: Օրինակ, Հունգարիան այս տարվա հունվարից մինչ հուլիս ընդունել է 444 դիմում, սակայն դա չի իրականացվել ԵՄ-ի առաջարկած համագործակցության մեխանիզմների շրջանակներում:
Ինչո՞ւ Հունգարիան և Սլովակիան չեն ցանկանում ընդունել ապաստան հայցողներին
Դատարանին դիմելով գործարքը չեղարկելու խնդրանքով` Հունգարիան և Սլովակիան պնդում էին, որ գործընթացային սխալներ կան, և այդ քվոտաների միջոցով հնարավոր չէ պատշաճ կերպով դիմագրավել ճգնաժամին:
Պատասխանատու անձինք, խոսելով խնդրահարույց կետերի մասին, նշում են, որ իրենց պարտադրվող քաղաքականությունն իր մեջ իսլամիստական ռիսկեր է պարունակում, և դա սպառնալիք է միատարր հասարակությունների համար:
Նրանք աջակցություն են գտնում Լեհաստանի կողմից, որտեղ աջամետ ուժերը իշխանության են եկել 2015-ի գործարքից հետ:
Սակայն դա մերժվեց Եվրոպական արդարադատության դատարանի կողմից, որը պնդում է, որ համաձայնագիրն իրականում նպաստում է, որպեսզի Հունաստանը և Իտալիան կարողանան հաղթահարել 2015-ի միգրացիոն ճգնաժամի ազդեցությունը և պահպանել համամասնությունը: Մերժվեց բողոքող կողմի այն փաստարկը, ըստ որի այդ մեխանիզմը պետք է միաձայն ընդունվեր:
Ինչպիսի՞ն էր իշխանավորների արձագանքը
Հունգարիայի արտաքին գործերի նախարար Պյոտր Սզիջարտոն կատաղած էր՝ դատարանի վճիռն անվանելով «սարսափելի և անպատասխանատու»: Նա երդվեց կիրառել բոլոր օրինական գործիքներն այդ որոշման դեմ, որն ըստ նրա, ոչ թե փորձագիտական, այլ քաղաքական որոշման արդյունք էր :
«Քաղաքականությունը բռնաբարում է եվրոպական իրավունքն ու եվրոպական արժեքները: Այս որոշումը գործնականում և ակնհայտ կերպով օրինականցնում է անդամ պետությունների նկատմամբ ԵՄ-ի իշխանությունն»,- ընդգծել էր նա:
Իրական պայքարը դեռ նոր է սկսվում: Ավելի մեղմ հայտարարության մեջ Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիսքոն նշեց, որ իր երկրի դիրքորոշումը ևս չի փոխվել քվոտաների վերաբերյալ:
Եվրոպայի ներգաղղթյալների հարցերով հանձնակատար Դիմիտրիս Ավրամոփուլոսը թվիթերյան միկրոբլոգում գրառում կատարեց. «Ժամանակն է միասնաբար գործելու և լիակատար համերաշխություն ցուցաբերելու»:
Այլ մեկնաբանություններում նա ցավով նշում է, որ որոշ անդամ երկրներ շարունակում են համերաշխություն չցուցաբերել:
Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարար Զիգմար Գաբրիելը պնդում է՝ «բոլոր եվրոպական գործընկերները պետք է առանց ուշացումների կատարեն ընդունված որոշումները»:
Ի՞նչ է կատարվում հիմա
Դատարանի որոշումը վերջնական է և չի կարող բողոքարկվել: Պարոն Ավրամոփուլոսը հանդիպումից հետո նախազգուշացրեց, որ եթե այդ ազգերը դիմադրեն նշված գծագրին, իրենք չեն փոխելու արդեն իսկ նախանշված ուղին. «Մենք պետք է մտածենք խախտման գործընթացի դեմ վերջին քայլերը ձեռնարկելու մասին՝ տանելով Լեհաստանին, Հունգարիային և Չեխական Հանրապետությանը Եվրոպական դատարան»:
Հունգարիան, Լեհաստանը և Չեխական Հանրապետությունն արդեն առերեսվում են ԵՄ-ի գործադիր մարմնի` Եվրոպական հանձնաժողովի օրինական գործողություններին՝ ի պատասխան ապաստան փնտրողների վերաբնակեցման պլանի անգործության դեմ:
Երեք պետությունները կարող են դիմել Եվրոպական դատարան և ի վերջո ծանր տուգանքների հետ բախվել:
Մյուս կողմից էլ՝ նախաձեռնություններն, ինչպիսին ԵՄ- Թուրքիա գործարքն է, և ԵՄ-ի միջոցառումները՝ խոչընդոտելու Լիբիայից անօրինական ներգաղթը, հանգեցրել են ներգաղթյալների անօրինական հոսքի նշանակալի կրճատման, իշխանություններին մի փոքր շնչելու տեղ թողնելով փոխզիջումների հասնելու համար՝ ասում են մեկնաբանները: Ինչևէ, հազարավոր ներգաղթյալներ դեռևս մնում են Իտալիայի և Հունաստանի ճամբարներում՝ հուսահատ վիճակում սպասելով իրենց մշտական նոր տանը:
Պարզաբանում տերմինաբանության վերաբերյալ. BBC-ն օգտագործում է “ներգաղթյալ” տերմինը՝ նկատի ունենալով բոլոր այն մարդկանց, ովքեր դեռևս չեն վերջացրել ապաստան խնդրելու իրենց գործընթացը: Այս խմբի մեջ մտնում են մարդիկ, ովքեր փախչում են պատերազմական երկրներից, ինչպիսին Սիրիան է, ովքեր, հավանական է, կստանան փախստականի կարգավիճակ, ինչպես նաև մարդիկ, ովքեր փնտրում են աշխատանք և ավելի բարեկեցիկ կյանք, որոնց կառավարությունը հավանական է, որ կտա տնտեսական ներգաղթյալի կարգավիճակ:
Հատուկ «Անալիտիկոնի» համար անգլերենից թարգմանեց
Աննա Բարսեղյանը
Բնօրինակը՝ BBC
