26.04.2021
Մեր զրուցակիցն է Ստամբուլում լույս տեսնող «Ակոս» հայկական շաբաթաթերթի հայերեն բաժնի խմբագիր Բագրատ Էստուկյանը:
-Ապրիլի 24-ին ԱՄՆ նախագահ Բայդենի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը բուռն արձագանք է գտել Թուրքիայում: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում և ի՞նչ հետևանք սա կարող է ունենալ:
-Ոչ մի հետևանք չեմ ակնկալում, բուռն հակազդեցություն չէ, ընդհակառակը, եթե համեմատենք այլ խորհրդարանների կողմից նախապես ընդունված բանաձևերի հետ, շատ մեղմ, շատ կակուղ հակազդեցություն է այս մեկը: Չեմ կարծում, որ դրանից ավելին լինի, որովհետև Թուրքիայի իշխանությունները ԱՄՆ-ի հետ լավ հարաբերություններ պահպանելու մարմաջը ունեն, հետևաբար, ավելի մեծ աղմուկ չեմ սպասում: Մյուս կողմից, Թուրքիայի իշխանություններն էլ էին սպասում, որ ԱՄՆ նախագահն այդ բառը պիտի արտասանի, ինչն էլ եղավ:
-Այս քայլով Թուրքիա–ԱՄՆ հարաբերություններն են լարվո՞ւմ:
-Արդեն իսկ այդ հարաբերությունները լարված են: Ռուսաստանից C-400 համալիրների գնումից հետո արդեն իսկ լարվածություն է առաջացել Ամերիկայի հետ հարաբերություններում:
-Ձեր կարծիքով, տեղի ունեցածը Հայաստանի դիվանագիտության, հայկական Սփյուռքի լավ աշխատանքի՞ արդյունք էր, թե՞ այդուհանդերձ, թուրք–ամերիկյան հարաբերությունների վատթարացման արդյունք:
-Վերջինն ավելի կարևոր գործոն է: Եթե ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունները բնականոն լինեին, հավանաբար, այս արդյունքը չէր լինի: Այս արդյունքը Միացյալ Նահանգների քաղաքական կեցվածքի հետևանք է: Անշուշտ, այս ամենում մեծ է հատկապես ամերիկյան Սփյուռքի գործոնը: Ամերիկահայերը շատ աշխատեցին այս ուղղությամբ, դա հնարավոր չէ անտեսել, բայց նորից ասեմ, որ իրենք ինչ աշխատանք էլ կատարած լինեին, արդյունքը չէր փոխվի, եթե Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերությունները այսպես սառը և լարված չլինեին:
-Մենք տեսանք նաև Պոլսո պատրիարք Սահակ Մաշալյանին ուղղված Էրդողանի նամակը: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում:
-Լինի Մաշալյանը, թե լինեն իր նման այլ դեմքեր, անձի կամքից անկախ իրենք իրենց մերձեցումներն ունեն: Անցյալում էլ է այսպես եղել, մանավանդ հոգևորական դասը ինքն իրեն կարծես համայնքի անվտանգության երաշխավորն է համարում և այդ պատրվակով ելույթներ կարող են ունենալ: Հիմա Մաշալյանի ելույթը այս շրջանակի մեջ պետք է դիտել: Իզուր չէ, որ Կարո Փայլանը հայտարարել էր, որ Մաշալյանն իմ պատրիարքը չէ: Դա հենց այսօրվա համար էր ասված: Շատերը ժամանակին այս խոսքերի իմաստը չկարողացան գնահատել, բայց դա ասվել էր հենց այս պատճառով:
-Թուրքական մամուլն ինչպե՞ս է արձագանքում Բայդենի այս հայտարարությանը:
-Երբ ասում ենք թուրքական մամուլ, պետք է նկատի ունենանք, որ երկու տեսակ մամուլ կա, և ես միշտ այդ երևույթը շեշտել եմ: Կա իշխանամետ, իշխանության ենթակա մամուլ, և կա ընդդիմադիր մամուլ: Իշխանամետ մամուլը նույն կարգախոսներն է կրկնում, ինչ որ ասում են պետական շրջանակները: Իսկ ընդդիմադիր մամուլի մեջ կան տարբեր ձայներ: Օրինակ, հնչում են ձայներ, որ բավ է, առերեսվեք այս ամոթի հետ, որպեսզի ազատվեք հետագա ճնշումներից:
-Այս ճանաչումից հետո պահանջատիրության հերթը գալո՞ւ է, թե՞ ոչ: Մենք ի՞նչ կարող ենք ակնկալել:
-Կարծում եմ՝ ոչ, որովհետև պահանջատիրության համար մենք այնքան էլ ինքնավստահ չենք, չգիտենք՝ եթե արդարադատական դատարան դիմենք, ինչ պատասխան կստանանք: Այս հարցի պատասխանը մեզ համար հստակ չէ: Որքան էլ Ցեղասպանությունը պատմական իրողություն լինելով ակնհայտ է բոլորի համար, բայց Հայաստանը հավանաբար պետք է հապաղի արդարադատական միջազգային դատարան դիմելիս՝ վստահ չլինելով այնտեղ կայացվելիք որոշման արդյունքի մեջ: Դրա համար չեմ կարծում, որ պահանջատիրության առումով այս որոշումը մեծ իրական առիթներ ընձեռի:
-Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Ա–ն դարձյալ դատի է տվել Թուրքիայի կառավարությանը՝ պահանջելով Սիսի նստավայրը: Այս մասով ի՞նչ կարող ենք սպասել: Բայդենի հայտարարությունից հետո որևէ նոր բան կարո՞ղ ենք ակնկալել:
-Ո՛չ, այդ հայտարարությունը ձեր նշած դատական գործընթացի վրա ազդեցություն չի ունենա: Այդ դատական գործընթացը շարունակվում է իր բնականոն ուղով: Վերջերս դրական զարգացում եղավ այն առումով, որ թուրքական ատյանները ընդունեցին այս դատի կայացումը: Մինչև այսօր թուրքական դատարանները մերժում էին Կիլիկիո կաթողիկոսարանի օրինականությունը, բայց հիմա դատարանը դա ընդունեց, ինչը կարևոր ձեռքբերում է: Բայց դա չի նշանակում, որ ամեն ինչ կարգին պետք է ընթանա: Հավանաբար, երկարատև գործընթաց է սպասվում:
-Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ Թուրքիայի քաղաքական կյանքում մեծ բան չի փոխում Բայդենի հայտարարությունը:
Բացարձակապես չի փոխում: Մեզ երբեմն թվում է, որ այս տեսակ որոշումները կախարդական փայտիկի ազդեցություն պետք է ունենան և մեկ օրում շատ բան պետք է փոխվի: Իրականում երբեք այդպես չէ: Թուրքիան շարունակելու է իր մերժողական դիրքը պահել և դժբախտաբար, դեպքերն այդպես պետք է ընթանան:
ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար
