Էմմանուիլ Մկրտչյան
ԱրմԻնֆո. Երևան: 16.11.19: ԱրմԻնֆո: Հայաստանը կարող է ապահովել միլիարդավոր դոլարների արտահանման վաճառք ՝ ներգրավելով ավելի շատ ներդրումներ, ասվում է Հայաստանի ներդրումային քաղաքականության ամփոփագրում https://bit.ly/2XPSHyq, որը նախապատրաստվել է ՄԱԿ-ի առևտրի և զարգացման համաժողովի կողմից պատրաստված և անցյալ շաբաթ ներկայացվել է UNCTAD-ի Ներդրումների, ձեռնարկատիրության և զարգացման հանձնաժողովի XI նստաշրջանում:
Հետազոտության մեջ խոսվում է երկրի ներդրումային միջավայրի բարելավման և տնտեսական հեղափոխության հասնելու համար լրացուցիչ բարեփոխումներ անցկացնելու անհրաժեշտության մասին: «Հայաստանը կարող է ձգտել միլիարդավոր դոլարների արտահանման վաճառքին առաջիկա 10-20 տարիների ընթացքում գործունեության մի քանի ոլորտներում, որոնք, ներդրումների արդյունավետ խրախուսման միջոցով պատշաճ կերպով զարգացվելու դեպքում, կարող են օգնել կոնկրետացնելու երկրի իշխանությունների խոստացած տնտեսական հեղափոխությունը», – ասվում է վերլուծական նյութում:
UNCTAD-ի մասնագետներն ընդգծում են երկրի մեծ ներուժի առկայությունը մի շարք ոլորտներում, ներառյալ արագ զարգացող բարձրտեխնոլոգիական արդյունաբերությունը, զբոսաշրջությունը, տեքստիլ և կարի արդյունաբերությունը, գինեգործությունը, գյուղատնտեսությունը, ագրոբիզնեսը և դեղագործությունը: Դրա հետ մեկտեղ, փորձագետների կարծիքով, Հայաստանում զարգացման ներուժ ունեն նաև այնպիսի ոլորտներ, որոնք դեռևս վաղ է դիտարկել որպես արտահանման քաղաքականության նպատակ, բայց որոնք ի վիճակի են դառնալ այդպիսին: Դրանք ներառում են բիզնես գործընթացների աութսորսինգ, տարածաշրջանային լոգիստիկա և սննդամթերքի անվտանգություն, օդանավերի վերանորոգում և տեխնիկական սպասարկում, տարածաշրջանային ֆինանսական ծառայություններ և բարձրագույն կրթություն։
Կազմակերպության փորձագետների կարծիքով՝ Հայաստանը բացառություն չէ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ընդհանուր գլոբալ թրենդում (ՕՈՒՆ)։ “Ներդրումների հոսքերը ամեն կերպ փորձում են հասնել նախաճգնաժամային (2008 – 2009թթ.) բարձունքներին, սակայն պոտենցիալ ներդրողների շրջանում գերակշռում է սպասողական դիրքորոշումը, նրանք դեռևս զգուշավորությամբ են արձագանքել վերջերս երկրում տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձություններին (թավշյա հեղափոխություն – խմբ.):
Հաշվետվությունում ասվում է, որ աղքատության և գործազրկության դեմ պայքարի կառավարական տեսլականի իրականացումը տնտեսության կառուցվածքային վերափոխման միջոցով կպահանջի ներդրումային քաղաքականության բարեփոխումներ և ներդրումների ներգրավմանն ուղղված ավելի զգալի ջանքեր:
Ինչպես կարծում է UNCTAD – ի ներդրումների և ձեռներեցության գծով ղեկավար Ջեյմս Ժանը, որը հանդես է եկել նյութի շնորհանդեսին, ներդրումային քաղաքականության (Investment Policy Review-IPR) վերաբերյալ այս ամփոփագիրը, որը պատրաստվել է Հայաստանի նախագահի խնդրանքով, հաշվի է առնում համեմատական առավելություններն ու սահմանափակումները: Այն տալիս է արտահանման և ՕՈՒՆ ներգրավման հաշվին աճի զարգացման հանձնարարականներ, որոնք կողմնորոշված են տնտեսական արդյունավետության մակարդակի բարձրացմանը: Ինչպես նշել են UNCTAD-ի մասնագետները, ներդրումների միջոցով արտահանման ներուժի օգտագործմանն ուղղված միջոցառումներից զատ, ներդրումային քաղաքականության բարեփոխումները ներառում են ավելի լայն քաղաքական նպատակներ, որոնք ուղղված են ներառական աճին և կայուն զարգացմանը աջակցելուն: Հաշվետվությունում ընդգծվում են կոնկրետ միջոցառումներ’ ուղղված երկրի մարզերում շահերի տարածմանը, աշխատատեղերի ստեղծմանը և տեղական մատակարարների հետ կապերի ստեղծմանը, այդ թվում’ տեքստիլ և կարի արդյունաբերությունում ամբողջական ցիկլի արտադրության անցնելուն, ինչպես նաև մայրաքաղաք Երևանի սահմաններից դուրս գտնվող շրջաններ զբոսաշրջության առավելությունների տարածմանը:
IPR-ում խոսք է գնում նաև բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի խորացման և Հայաստանը նորարարությունների առաջատար կենտրոն դարձնելու ուղիների մասին՝ այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են data science-ը (Տվյալների վերլուծություն, մշակում) և արհեստական բանականության զարգացումը: Նյութում խոսվում է նաև դեղագործության ոլորտում հետազոտությունների և մշակումների ընդլայնման հնարավորությունների մասին։ UNCTAD-ի մասնագետների կարծիքով, նպատակային ոլորտներում ներդրումներ կարող են ստացվել տարբեր աղբյուրներից, ներառյալ ներքին, օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները (FDI) և համատեղ ձեռնարկությունների ստեղծման միջոցով: Ընդ որում, հայկական Սփյուռքը, որի առկայությունն առանցքային մրցակցային առավելություն է Հայաստանի համար, հետագայում ևս կարևոր դեր կխաղա այդ գործընթացներում։ Այս գործընթացին աջակցելու համար, մասնավորապես, ներդրումների խրախուսման համար, կառավարությունն անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր նպատակային ոլորտի համար նախատեսել միջոցառումների կոնկրետ ոլորտային փաթեթներ, այդ թվում՝ հարկման, ներդրումային միջավայրի բարելավման ոլորտներում։
Ինչպես նշվել է Հայաստանի վերաբերյալ զեկույցի շնորհանդեսի ժամանակ, վերջին 20 տարիների ընթացքում UNCTAD-ը ավելի քան 50 զարգացող երկրների և անցումային տնտեսությամբ երկրների աջակցություն է ցուցաբերել Investment Policy Review-ի մշակման, տեխնիկական աջակցության և հանձնարարականների տրամադրման միջոցով: Փորձը ցույց է տալիս, որ ամփոփումներն օգնել են երկրներին օգուտ քաղել ՕՈՒՆ աճից՝ ընդսմին բարելավելով գործարար ներդրումային միջավայրը:
